Bir sammitin izi ilə: Çin dayanmır, Azərbaycanla Türkiyə yüksəyə qalxır - GƏLİŞMƏ
Tarix: 26-05-2023, 11:19 | Çap et
Çinin Şaansi əyalətinin mərkəzi olan Sian şəhəri Çin-Mərkəzi Asiya sammitinə şahidlik etdi və Pekinə rəqib qüvvələr görüşün gedişatını diqqətlə izlədilər.
Çin Rusiya-Ukrayna müharibəsinin davam etməsi fonunda özünü təmtəraqlı səhnənin baş aktyoru kimi aparır və qlobal sistemi Rusiya ilə Qərbin yaratdığı təcriddən dartıb çıxarmağa çalışır.
Mərkəzi Asiya dövlətlərinin liderlərinin Çin Sədri Si Cinpinin dəvəti ilə Sian şəhərinə toplanması yenidən şəkillənən qlobal nizamda yerləşməklə strateji ehtiyacların ödənilməsi tələbatlarını özündə birləşdirir.
Ehtiyaclar Mərkəzi Asiya ölkələrini Çinin orbitində fırladır, beləliklə, Pekin arteriyalarını regiona doğru genişləndirmək imkanlarını bərkidir.
Sammitdən öncə Orta Dəhliz üçün əvəzolunmaz iki aktor olan Azərbaycan və Qazaxıstan strateji marşrutun genişləndirilməsini təklif etdilər, indi Çinin işığı altındakı toplantıdan çıxacaq nəticələri həmin koridor çərçivəsində canlandırmaq lazımdır.
Orta Dəhliz Çindən başlayan, Qazaxıstan, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə limanlarını Rusiyanın hüdudlarından yan keçməklə birləşdirən, uzaq perspektivdə isə Şərqlə Qərbi bağlayacaq layihədir.
Hələlik Rusiyaya Orta Dəhlizin çıxıntılarından pay verilməsi aktual deyil, amma Moskva Ukraynadakı müharibə səbəbilə üzləşdiyi təcridi aradan qaldırmaq üçün yeni layihələrdən səhm qoparmaqda maraqlıdır.
Orta Dəhliz layihəsinin Çin mərkəzli olması Qərbin iki gücü olan ABŞ-Böyük Britaniya ikilisini də narahat edir və onların Pekinə qarşı təsir rıçaqlarını zəiflədir. Artıq Çin Mərkəzi Asiya da daxil olmaqla bir-birilə zəncirvari geosiyasi bağlılığı olan regionlarda iqtisadi dominantlıq qazanır, lakin Mərkəzi Asiyanın təhlükəsizlik arxitekturasında Rusiya hələ də çəkisini aşağı salmayıb, Qərb isə enerji mənbələrinə çıxışda bloklanma ilə üzləşməyib.
Bununla bərabər, Mərkəzi Asiyada böyük strateji potensiallara çıxış imkanlarında Çinin öndə getdiyi görünür və bu, regional bağlarda Cənubi Qafqaza da sirayət edir. Beləliklə, Cənubi Qafqazdakı reallıqlar fonunda Azərbaycanın, Gürcüstanın və bu regionda hərbi-siyasi mövcudiyyətini irəliyə aparan Türkiyənin tranzit dominantlığı formalaşır.
Çinin Rusiya ilə strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin inkişafını nəzərə alsaq, Pekinlə Moskvanın bir-birinə güzəştə getməsindən bəhs edə bilərik.
Hər nə qədər Rusiya Orta Dəhliz üzrə təcriddə qalsa da, Çin Mərkəzi Asiyadakı təsirlərini Kremlin hesabına artırmaq istəyir. Bu, Çin üçün ona görə əhəmiyyətlidir ki, o, Avropanı Pekindən asılı hala salacaq və Qərbin Pekinə qarşı ittifaq modelini parçalamağa kömək edəcək.
Avropa İttifaqı liderlərinin bir-birinin ardınca Çinə səfərləri də Pekinin Avropa üçün lazımlılıq dərəcəsini qabarıqlaşdırır, sözsüz ki, Rusiya da belə şərait yaratdığına görə Pekindən qarşılıq gözləyir.
İndi Rusiya üçün ən vacib dəstək hərbi xarakterli olmalıdır, çünki Moskva Ukraynada istədiklərinə nail ola bilməyib və Çin amili ilə strateji itkilərini kompensasiya etməkdə maraqlıdır.
Çin yaranan fürsətləri əldən buraxan deyil, Mərkəzi Asiya-Çin sammitindən süzüləcək nəticə budur ki, Pekin regionda daha genişmiqyaslı layihələrə başlayacaq və mürəkkəb nöqtələri Orta Dəhliz parametrlərində birləşdirəcək.
Mərkəzi Asiyanın beş dövlətindən (Qazaxıstan, Türkmənistan, Özbəkistan, Qırğızıstan və Tacikistan) dördü Türk Dövlətləri Təşkilatında təmsilçiliyə malik olduğundan Pekinin atdığı tilovların Azərbaycan və Türkiyənin yararına işləyəcəyini qeyd edə bilərik.
Mərkəzi Asiya regionundakı dövlətlər etibarlı təhlükəsizlik tərəfdaşı axtarsalar da, bunu Rusiyanın əleyhinə yönləndirmək istəmirlər, ancaq Çinə doğru əyilən əqrəblər narahatlıqlar yaradır. Çox da ki Çinlə Rusiya əməkdaşlıq edir, amma Moskva Pekinin “qırmızı xət”ləri tapdalayacağından qorxur.
Əlqərəz, Çin həm Mərkəzi Asiya, həm Orta Dəhlizdə iştirak edən ölkələr üçün cəlbedici alternativdir və bu, Pekinin siyasi təsir imkanlarına enerji verəcək.
Aqşin Kərimov
DİA.AZ
|
|
|
|
|
|
|
|
Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| • Kreml Azərbaycanla gərginliyi artırır - KİV
Bu gün, 16:29 |
|
|
|
| • `AZƏRİQAZ`a bacarqılı işçi lazım deyil... - ÇÜNKİ...
Bu gün, 16:23 |
|
|
|
| • “İrəvana Güney azərbaycanlılar yox, təcrid narahatlıq yaradır” - “Common Space”
Bu gün, 16:08 |
|
|
|
| • Əliyev və Ərdoğan razılaşdı, SOCAR hərəkətə keçdi – Bakı İsraili düşməni ilə barışdıra bilər
Bu gün, 16:06 |
|
|
|
| • Qondarma cinayət işləri, qanunsuz həbslər... - Moskvanın bəhanələri bitmir
Bu gün, 15:56 |
|
|
|
| • “Anamla qardaşım məni öldürtmək istəyirdi, saçımdan sürüdü, səhnədə hücum etdilər”
Bu gün, 15:31 |
|
|
|
| • Azərbaycan və Rusiya arasında imzalanan müttəfiqlik bəyannaməsindən imtina edilə bilərmi? – “Milli maraqlarımızın pozulmasına imkan verməyəcəyik”
Bu gün, 15:25 |
|
|
|
| • TƏBİB-in tabeli tibb müəssisələrinə yeni rəhbər şəxslər təyin olunub - ƏMR
Bu gün, 15:16 |
|
|
|
| • “Bakcell” və “Uber” tərəfdaşlığı genişlənir
Bu gün, 15:11 |
|
|
|
| • Mingəçevir İcra Hakimiyyətinin tenderi nyə ləğv edilib?
Bu gün, 13:10 |
|
|
|
| • Ruslar Azərbaycan Evinə BELƏ ZİYAN VURDU - FOTO
Bu gün, 13:03 |
|
|
|
| • “Səba”nın törəmə şirkətinin kapitalından 6,4 milyon manat geri götürülür
Bu gün, 12:58 |
|
|
|
| • İrandan Azərbaycana açıq mesaj – “Vəhhabilər təhlükəsinə qarşı...”
Bu gün, 12:56 |
|
|
|
| • 5 milyon 540 min dolları Fərhad Əhmədovun tərəflərə verməsini razılaşdırıblar - Makronun mühafizəçisinin Bakıdakı məhkəməsi
Bu gün, 12:29 |
|
|
|
| • Mülayim şərq küləyi əsəcək - belə deyirlər...
Bu gün, 12:23 |
|
|
|
| • “Azərbaycanda məzhəbçilik qadağan olunmalıdır” - ÇAĞIRIŞ
Bu gün, 12:22 |
|
|
|
| • Babək sakinləri ARKOZ-un əlindən BOĞAZA YIĞILIB... - "Başqa yolu qalmayıb..."
Bu gün, 12:07 |
|
|
|
| • Xalq artistindən sərt İRAD: - “Baxıram, əsəbiləşirəm”
Bu gün, 12:00 |
|
|
|
| • Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin təmirinə 9.7 milyon xərclənəcək
Bu gün, 11:58 |
|
|
|
| • "Problem hələ də həllini tapmayıb..." - MÜRACİƏT
Bu gün, 11:55 |
|
|
|
| • ABŞ Əliyev və Paşinyanı sülh sazişini imzalamağa tələsdirir - “The Wall Street Journal”
Bu gün, 11:49 |
|
|
|
| • Elnur Məmmədli AFFA-dan niyə ayrıldı?
Bu gün, 11:45 |
|
|
|
| • Bakıda olan senator sülh müqaviləsindən yazdı: - “Geosiyasət kursunu elə dəyişəcək ki…”
Bu gün, 11:42 |
|
|
|
| • TASS dəyişiklik etdi: Üzrü qəbahətindən betər... - Foto
Bu gün, 11:29 |
|
|
|
| • Rusiya aşkar şəkildə Paşinyanı devirməyə çalışır - NƏ BAŞ VERİR?
Bu gün, 11:24 |
|
|
|
| • Azərbaycan dili – milli varlığımızın təməli və dövlətçiliyimizin dayağı - MƏQALƏ
Bu gün, 11:20 |
|
|
|
| • Rusiyanın axtarışa verdiyi Şıxlinski Azərbaycan səfirliyinə SIĞINMALI OLUB - İlham Əliyevdən KÖMƏK İSTƏYİR...
Bu gün, 11:07 |
|
|
|
| • Bakıda bu icra başçıları onlara yeni vəzifə verdi - ADLARI
Bu gün, 11:04 |
|
|
|
| • XİN Şuşada qonaqlığa 26 min PUL SAYDI... - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 11:02 |
|
|
|
| • 418 minlik tender iştirakçı çatışmazlığına tuş gəldi - LƏĞV OLUNDU
Bu gün, 10:59 |
|
|
|
| • "5 il ağır depressiya yaşadım"
Bu gün, 10:53 |
|
|
|
| • Şuşaya hansı ölkələrdən turistlər səfər edib? - SİYAHI
Bu gün, 10:49 |
|
|
|
| • Hesablama Palatası Aqrar Xidmətlər Agentliyində yoxlamalar aparıb
Bu gün, 10:42 |
|
|
|
| • “Mehr” agentliyi azərbaycanlı politoloqu aldadıb – Yeganə Hacıyeva spiker siyahısına icazəsiz salındığını açıqladı
Bu gün, 10:40 |
|
|
|
| • Tanınmış alimə vəzifə verildi - BUNDAN SONRA...
Bu gün, 10:26 |
|
|
|
| • Cənab Mikayılov Azərbaycanı ibtidai icma quruluşuna qaytarıb... - Bunun BAŞQA ADI YOXDUR...
Bu gün, 10:18 |
|
|
|
| • Turizm Agentliyində 18,5 milyonluq yeyinti - bu dəfə sədr dəqiq gedir
Bu gün, 10:08 |
|
|
|
| • Elşad Həsənovun KOLXOZVARİ HESABATI... - BARITI ÇOX ELƏDİ...
Bu gün, 10:02 |
|
|
|
| • İŞÇİ SƏBRİ SON HƏDDƏ: 3 aydır əmək haqqı almırıq... - Prezidentə MÜRACİƏT OLUNDU
Bu gün, 09:49 |
|
|
|
| • Yayda sular da tətilə gedirmiş.. - ETİRAZ VAR!
Bu gün, 09:45 |
|
|
|
| • “Bərəkət” ASC-nin rəhbərliyi seçilir - YIĞINCAQ
Bu gün, 09:40 |
|
|
|
| • Milli Onkologiya Mərkəzində korrupsiya metastaz verib... - ETİRAZ
Bu gün, 09:37 |
|
|
|
| • “Bakı ofset kombinatı” АSC-də yığıncaq keçiriləcək
Bu gün, 09:28 |
|
|
|
| • Dünyanı çox ciddi fəlakətlər gözləyir – Ekstrasens
Bu gün, 09:27 |
|
|
|
| • “Azəri-Med”in lisenziyası yoxa çıxdı
Bu gün, 09:25 |
|
|
|
| • Nəqliyyat şirkətinin səhmdarları toplanır - SƏDRİ DƏYİŞƏCƏK
Bu gün, 09:24 |
|
|
|
| • Fransız və isveçrəli deputatlar Cənubi Qafqazda sülhün düşmənidir - FAKT BUDUR!
Bu gün, 09:20 |
|
|
|
| • Britaniya nəşri də Azərbaycana böhtan atdı - Bakıdan sərt reaksiya
Bu gün, 09:07 |
|
|
|
| • Pezeşkian: Nəhayət ki belə bir düşüncə sahibi... - AKTUAL
Bu gün, 09:00 |
|
|
|
| • Lüks həyatı, bahalı avtomobili, qalmaqalları ilə gündəm olan direktorun 89 min AZN-lik əməliyyatı
Bu gün, 07:45 |
|
|
|
|
