Bir sammitin izi ilə: Çin dayanmır, Azərbaycanla Türkiyə yüksəyə qalxır - GƏLİŞMƏ
Tarix: 26-05-2023, 11:19 | Çap et
Çinin Şaansi əyalətinin mərkəzi olan Sian şəhəri Çin-Mərkəzi Asiya sammitinə şahidlik etdi və Pekinə rəqib qüvvələr görüşün gedişatını diqqətlə izlədilər.
Çin Rusiya-Ukrayna müharibəsinin davam etməsi fonunda özünü təmtəraqlı səhnənin baş aktyoru kimi aparır və qlobal sistemi Rusiya ilə Qərbin yaratdığı təcriddən dartıb çıxarmağa çalışır.
Mərkəzi Asiya dövlətlərinin liderlərinin Çin Sədri Si Cinpinin dəvəti ilə Sian şəhərinə toplanması yenidən şəkillənən qlobal nizamda yerləşməklə strateji ehtiyacların ödənilməsi tələbatlarını özündə birləşdirir.
Ehtiyaclar Mərkəzi Asiya ölkələrini Çinin orbitində fırladır, beləliklə, Pekin arteriyalarını regiona doğru genişləndirmək imkanlarını bərkidir.
Sammitdən öncə Orta Dəhliz üçün əvəzolunmaz iki aktor olan Azərbaycan və Qazaxıstan strateji marşrutun genişləndirilməsini təklif etdilər, indi Çinin işığı altındakı toplantıdan çıxacaq nəticələri həmin koridor çərçivəsində canlandırmaq lazımdır.
Orta Dəhliz Çindən başlayan, Qazaxıstan, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə limanlarını Rusiyanın hüdudlarından yan keçməklə birləşdirən, uzaq perspektivdə isə Şərqlə Qərbi bağlayacaq layihədir.
Hələlik Rusiyaya Orta Dəhlizin çıxıntılarından pay verilməsi aktual deyil, amma Moskva Ukraynadakı müharibə səbəbilə üzləşdiyi təcridi aradan qaldırmaq üçün yeni layihələrdən səhm qoparmaqda maraqlıdır.
Orta Dəhliz layihəsinin Çin mərkəzli olması Qərbin iki gücü olan ABŞ-Böyük Britaniya ikilisini də narahat edir və onların Pekinə qarşı təsir rıçaqlarını zəiflədir. Artıq Çin Mərkəzi Asiya da daxil olmaqla bir-birilə zəncirvari geosiyasi bağlılığı olan regionlarda iqtisadi dominantlıq qazanır, lakin Mərkəzi Asiyanın təhlükəsizlik arxitekturasında Rusiya hələ də çəkisini aşağı salmayıb, Qərb isə enerji mənbələrinə çıxışda bloklanma ilə üzləşməyib.
Bununla bərabər, Mərkəzi Asiyada böyük strateji potensiallara çıxış imkanlarında Çinin öndə getdiyi görünür və bu, regional bağlarda Cənubi Qafqaza da sirayət edir. Beləliklə, Cənubi Qafqazdakı reallıqlar fonunda Azərbaycanın, Gürcüstanın və bu regionda hərbi-siyasi mövcudiyyətini irəliyə aparan Türkiyənin tranzit dominantlığı formalaşır.
Çinin Rusiya ilə strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin inkişafını nəzərə alsaq, Pekinlə Moskvanın bir-birinə güzəştə getməsindən bəhs edə bilərik.
Hər nə qədər Rusiya Orta Dəhliz üzrə təcriddə qalsa da, Çin Mərkəzi Asiyadakı təsirlərini Kremlin hesabına artırmaq istəyir. Bu, Çin üçün ona görə əhəmiyyətlidir ki, o, Avropanı Pekindən asılı hala salacaq və Qərbin Pekinə qarşı ittifaq modelini parçalamağa kömək edəcək.
Avropa İttifaqı liderlərinin bir-birinin ardınca Çinə səfərləri də Pekinin Avropa üçün lazımlılıq dərəcəsini qabarıqlaşdırır, sözsüz ki, Rusiya da belə şərait yaratdığına görə Pekindən qarşılıq gözləyir.
İndi Rusiya üçün ən vacib dəstək hərbi xarakterli olmalıdır, çünki Moskva Ukraynada istədiklərinə nail ola bilməyib və Çin amili ilə strateji itkilərini kompensasiya etməkdə maraqlıdır.
Çin yaranan fürsətləri əldən buraxan deyil, Mərkəzi Asiya-Çin sammitindən süzüləcək nəticə budur ki, Pekin regionda daha genişmiqyaslı layihələrə başlayacaq və mürəkkəb nöqtələri Orta Dəhliz parametrlərində birləşdirəcək.
Mərkəzi Asiyanın beş dövlətindən (Qazaxıstan, Türkmənistan, Özbəkistan, Qırğızıstan və Tacikistan) dördü Türk Dövlətləri Təşkilatında təmsilçiliyə malik olduğundan Pekinin atdığı tilovların Azərbaycan və Türkiyənin yararına işləyəcəyini qeyd edə bilərik.
Mərkəzi Asiya regionundakı dövlətlər etibarlı təhlükəsizlik tərəfdaşı axtarsalar da, bunu Rusiyanın əleyhinə yönləndirmək istəmirlər, ancaq Çinə doğru əyilən əqrəblər narahatlıqlar yaradır. Çox da ki Çinlə Rusiya əməkdaşlıq edir, amma Moskva Pekinin “qırmızı xət”ləri tapdalayacağından qorxur.
Əlqərəz, Çin həm Mərkəzi Asiya, həm Orta Dəhlizdə iştirak edən ölkələr üçün cəlbedici alternativdir və bu, Pekinin siyasi təsir imkanlarına enerji verəcək.
Aqşin Kərimov
DİA.AZ
|
|
|
|
|
|
|
|
Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| • 'Kargolux' müştərilərə problem yaradır - VƏTƏNDAŞ BU ŞİRKƏTDƏN ŞİKAYƏTÇİDİR...
Bu gün, 01:39 |
|
|
|
| • “Sülhlə bağlı eyforiyaya qapılmaq təhlükəlidir...” - HƏQİQƏTƏN DƏ...
Bu gün, 01:34 |
|
|
|
| • Kremlin duel təklifində iki məqsəd - Avropa reaksiya verəcək, ABŞ isə...
Bu gün, 01:31 |
|
|
|
| • Keçmiş prezidentlərdən Paşinyanın debat çağırışına CAVAB
Bu gün, 01:26 |
|
|
|
| • Paşinyan əl çəkmir - Köçəryan və Sərkisyana yeni müraciət
Bu gün, 01:23 |
|
|
|
| • O tərbiyəsizliyə sponsorluq edən kimlərdir? - FOTO
Bu gün, 01:19 |
|
|
|
| • "İstilikenerjitikintiquraşdırma" yenidən təşkil olunur - TƏRKİBİNDƏN 2 ŞİRKƏT AYRILIR
Bu gün, 00:05 |
|
|
|
| • Qalib KOMANDAN... - Bu gün onun doğum günüdür...
Bu gün, 00:04 |
|
|
|
| • Azərbaycanda ilk dəfə: - ŞİRKƏTİN BORCU SATIŞA ÇIXARILDI
Bu gün, 00:02 |
|
|
|
| • Bu bayramın İrəvanda qeyd olunması... - Sübhani
Dünən, 23:36 |
|
|
|
| • Azərbaycanda Aİ-92 markalı benzin və dizel yanacağı qıtlığı var? - NƏ BAŞ VERİR?
Dünən, 23:11 |
|
|
|
| • Nazirlikdəki əməliyyat zamanı bu həkimlər saxlanılıb - ADLARI
Dünən, 23:01 |
|
|
|
| • Makron Fransanın yeni hökumətinin tərkibini təsdiqləyib
Dünən, 22:58 |
|
|
|
| • Gözəlləşmək üçün həyatını riskə atanlar - Bəziləri 10-15 dəfə əməliyyat etdirir…
Dünən, 22:55 |
|
|
|
| • Tiktokerlər saxlanıldı: Aralarında Azər Zahid də var - TƏFƏRRÜAT
Dünən, 22:49 |
|
|
|
| • Veysəloğlu Şirkətlər Qrupu “V-FEST 2024” adlı 30 illik yubiley və Yeni il tədbirini keçirdi - FOTO
Dünən, 22:18 |
|
|
|
| • Sənubər İsgəndərli də dələduzların hədəfi olub - FOTO
Dünən, 22:05 |
|
|
|
| • Paşinyan Sərkisyan və Köçəryanı debata çağırdı - KİV
Dünən, 22:01 |
|
|
|
| • Səhiyyə Nazirliyində əməliyyat nəticəsində 6 nəfər saxlanılıb - onlardan biri...
Dünən, 22:00 |
|
|
|
| • İcra Hakimiyyəti 23 min manata yolka alır
Dünən, 20:29 |
|
|
|
| • Ermənistan tezliklə bu əraziləri itirəcək – Gevondyan
Dünən, 20:25 |
|
|
|
| • Ayxan Hacızadə ABŞ səfirliyinə cavab verib
Dünən, 20:21 |
|
|
|
| • “Onun missiyası Gürcüstanda xaos yaratmaqdır” - ŞƏRH
Dünən, 19:31 |
|
|
|
| • Bu nazirlikdə əməliyyat keçirilir: saxlanılanlar var - TƏFƏRRÜAT
Dünən, 19:25 |
|
|
|
| • "Paşinyanın vaxt uzatmaq və ya vaxt "qazanmaq"la təxribata hazırlıq cəhdi Ermənistana təhlükə yaradır"
Dünən, 19:02 |
|
|
|
| • Sosial şəbəkələr “yumşaq güc” amilinin əsas istifadə arenasına çevrilir - GÖRÜNƏNİ BUDUR
Dünən, 19:00 |
|
|
|
| • “Onların məqsədi Azərbaycanda gərginlik yaratmaqdır” - deputat
Dünən, 18:58 |
|
|
|
| • Polad Həşimovun anası Mübariz Mənsimovun qonağı olub - FOTO
Dünən, 18:24 |
|
|
|
| • ABŞ hələ də PKK-ya bağlı qruplara dəstək verir - FAKT BUDUR!
Dünən, 18:21 |
|
|
|
| • Respublika Fənn Olimpiadalarında suallarla bağlı problemlər yaşanıb - Uşaqların, müəllimlərin əsəbini pozurlar...
Dünən, 18:16 |
|
|
|
| • Doğuşdan 15 gün sonra xərçəng xəstəsi olduğu bilindi: Müalicəsinə 60 min lazımdır - VİDEO
Dünən, 18:14 |
|
|
|
| • Əfv və ya amnistiya olacaq? - AKTUAL
Dünən, 18:11 |
|
|
|
| • Almaniyanın fobiyası REALLIĞA ÇEVRİLİR – Rusiyanın növbəti hədəfi KİM OLACAQ?
Dünən, 18:10 |
|
|
|
| • Azərbaycanda qeyri-filiz faydalı qazıntı yataqlarından istifadə sahəsində idarəetmə təkmilləşdirilir - SƏRƏNCAM
Dünən, 17:55 |
|
|
|
| • Baydendən növbəti əfv qərarı
Dünən, 17:51 |
|
|
|
| • 4 gün əvvəl həbsdən çıxan Qafar Dəmirçi yenidən məhkəmə qarşısında - DETALLAR
Dünən, 17:47 |
|
|
|
| • “Xəstəliyində yanında olmadığım üçün peşmanam”
Dünən, 17:45 |
|
|
|
| • “Pul qazanan qadınlar haqqında başqa sözlər deyirlər" - Nadir Qafarzadə
Dünən, 17:38 |
|
|
|
| • Vəzifəli şəxs hamamda yıxılıb öldü - TƏFƏRRÜAT
Dünən, 17:35 |
|
|
|
| • Cavid Qurbanov hələ də HÖKM KEÇİRİR? - İLGİNC İDDİALAR
Dünən, 17:26 |
|
|
|
| • Saleh Məmmədovun bu dəbdəbəli villasının qiyməti nə qədərdir? - VİDEO
Dünən, 17:19 |
|
|
|
| • Jurnalistə qarşı dələduzluqda təqsirləndirilən şəxslərin məhkəməsi başlayıb
Dünən, 17:14 |
|
|
|
| • Novxanıda bələdiyyə sədri Gəray Əsədov küçəsində yolu satıb - sakinlər dad edir...
Dünən, 17:11 |
|
|
|
| • Şagirdlər niyə təhsillərini davam etdirmək istəmir? – Səbəblər, problemlər, hüquqsuz müəllimlər…
Dünən, 17:04 |
|
|
|
| • Sosial müavinətlərin və təqaüdlərin məbləğləri artırılacaq - SƏRƏNCAM
Dünən, 16:59 |
|
|
|
| • Əmək pensiyasının minimum məbləği 320 manata çatdırılacaq
Dünən, 16:58 |
|
|
|
| • Minimum aylıq əməkhaqqının məbləği 400 manat müəyyən edilib - SƏRƏNCAM
Dünən, 16:57 |
|
|
|
| • Müharibə və qırğınlar dayanmayacaq… – 2025-ci illə bağlı bədbin proqnoz
Dünən, 16:52 |
|
|
|
| • Ermənistan sülhlə bağlı SƏSİNİ ÇIXARMIR: - “Manipulyativ xarakterlidir”
Dünən, 16:47 |
|
|
|
| • “Benzində su olmur axı...” - İddialara cavab
Dünən, 16:39 |
|
|
|
|
