Son illərdə Azərbaycanda bazarlarda tez-tez rast gəlinən hallardan biri xaricdən gətirilən kənd təsərrüfatı məhsullarının yerli istehsal adı ilə satışıdır.

Xaricdən gətirilən bəzi meyvə-tərəvəzlərin yerli məhsul adı ilə satışa çıxarılması alıcılar arasında çaşqınlıq yaradır. Xüsusilə İrandan gətirilən malların Naxçıvan və Ordubad istehsalı kimi təqdim edilməsi həm alıcıların aldadılması, həm də yerli fermerlərin əməyinin heçə sayılması deməkdir.

Niyə xaricdən gətirilən məhsullar bazarlarda yerli məhsul adı ilə satılır?

Mövzu ilə bağlı “Cebheinfo.az” – a açıqlama verən iqtisadçı- ekspert Akif Nəsirli bildirib ki, Azərbaycanda və digər ölkələrdə xarici mənşəli kənd təsərrüfatı məhsullarının yerli adlarla satışa çıxarılması geniş yayılmış problemdir:

“Bu hal həm istehlakçını çaşdırır, həm də yerli istehsalçılar üçün ədalətsiz rəqabət mühiti yaradır. Belə halların artmasının əsas səbəblərdən biri qiymət və etibar üstünlüyüdür. Yerli məhsullar alıcılar tərəfindən daha təbii və keyfiyyətli hesab olunur. Xarici məhsulları yerli adlarla təqdim etmək isə satıcılara əlavə üstünlük qazandırır. Belə olduqda, insanlar “yerli məhsuldur” deyə daha rahat və inamla alış edir".

Digər bir səbəb nəzarətin zəifliyi və düzgün etiketləmənin olmamasıdır:

"Bəzi hallarda məhsulun haradan gəldiyi aydın göstərilmir, yoxlamalar isə sistemli şəkildə aparılmır. Bu da satıcılara məhsulu istədikləri adla təqdim etməyə imkan verir. Rəqabət təzyiqi də bu problemin səbəblərindəndir. Yerli istehsalın güclü olduğu bölgələrdə xarici məhsullar bazarda qalmaq üçün özlərini “yerli məhsul” kimi göstərmək məcburiyyətində qalır.

Bəzən bu, qanunsuz praktika şəklində olur və faktiki mənşəyin gizlədilməsi həm istehlakçıları, həm də dövlətin vergi və ticarət siyasətini zərər altında qoyur. Bu problemlə mübarizə aparmaq üçün Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi və İqtisadiyyat Nazirliyi məhsulların düzgün etiketlənməsi üzərində nəzarəti artırmalı, qanunvericiliyə uyğun olaraq məhsulun mənşəyi və istehsalçı ölkəsi istehlakçıya düzgün şəkildə göstərilməlidir”.

Onun sözlərinə görə, bu cür hallar həm iqtisadi, həm də hüquqi baxımdan ciddi problemlər yaradır:

“Azərbaycanda xaricdən gətirilən bəzi məhsulların yerli adı ilə satışa çıxarılması alıcıları çaşdırmaqla yanaşı, həm də bazarda şəffaflığın pozulmasına səbəb olur. Belə halların qarşısını almaq üçün dövlət qurumları və istehlakçılar birlikdə fəaliyyət göstərməlidir.

Problemin həlli üçün ilk növbədə dövlət nəzarəti gücləndirilməlidir. Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi bazarlarda və mağazalarda satılan məhsulların mənşəyini və etiketlərinin düzgünlüyünü mütəmadi olaraq yoxlamalıdır. Xarici məhsulların ölkəyə daxil olarkən rəsmi sənədlərlə müşayiət olunması və mənşəyinin aydın şəkildə təsdiqlənməsi vacibdir. Əgər satıcı məhsulun mənşəyi barədə istehlakçını yanıltmağa çalışarsa, bu halda ona qarşı cərimə və digər sanksiyalar tətbiq olunmalıdır.

Digər vacib məsələ düzgün etiketləmə hesab olunur, yəni hər bir məhsulun üzərində istehsal olunduğu ölkənin, istehsalçının və hətta regionun adı açıq şəkildə yazılmalıdır. Eyni zamanda, istehlakçılar bu etiketləri diqqətlə oxumağa və məhsulun mənşəyini yoxlamağa təşviq edilməlidirlər. Bu məqsədlə mediada və sosial şəbəkələrdə maarifləndirici kampaniyalar aparılmalıdır”.

Ekspert qeyd edib ki, xaricdən gətirilən məhsullar açıq şəkildə "xarici mənşəli" olaraq təqdim edilməlidir:

“İstehlakçılar da bu prosesin bir hissəsidir. Əgər alıcı bazarda və ya mağazada məhsulun yanlış etiketlə satıldığını görürsə, bunu ictimailəşdirməli, sosial şəbəkələrdə və aidiyyəti qurumlara məlumat verməklə mövzuya diqqət çəkməlidir. Bəzi hallarda istehlakçılar məhsulun barkodunu skan edərək onun mənşəyi barədə məlumat ala biləcəkləri tətbiqlərdən də istifadə edə bilərlər.

Bununla yanaşı, idxal və yerli istehsal siyasətləri də tənzimlənməlidir. Yerli istehsalın keyfiyyəti və rəqabət qabiliyyəti artırılmalıdır ki, alıcılar xarici məhsula deyil, yerli məhsula üstünlük versinlər. Xaricdən gətirilən məhsullar isə açıq şəkildə "xarici mənşəli" olaraq təqdim edilməli, alıcıların yanıldılmasına yol verilməməlidir. Bu problemin həlli üçün əsas amillər düzgün etiketləmə, güclü nəzarət və istehlakçıların məlumatlandırılmasıdır. Bütün bu tədbirlər birlikdə tətbiq olunarsa, xarici məhsulların yerli adı ilə satışının qarşısını almaq mümkün olacaq”.