2022-ci ilin fevralında Rusiya tərəfindən Ukraynaya qarşı başlayan genişmiqyaslı işğal davam edir. Bu müharibə təkcə cəbhədə yox, həm də diplomatik masalarda, iqtisadi platformalarda və informasiya məkanında aparılan çoxvektorlu qarşıdurmaya çevrilib.

Gecə-gündüz davam edən raket zərbələri, dron hücumları, dərin iqtisadi sanksiyalar və enerji infrastrukturlarına yönəlmiş zərbələr fonunda indi beynəlxalq ictimaiyyətin diqqəti Donald Tramp və Vladimir Putin arasında gözlənilən görüşə yönəlib.

Tramp özünü müharibəni bir günə bitirə biləcək siyasətçi kimi təqdim edir. Putin isə ABŞ-ın sanksiyaları fonunda danışıqlar masasında bir qədər yumşalmış obrazda göstərir. Eyni zamanda Kreml atəşkəs üçün sərt tələblər irəli sürür. Bu tələblər işğal olunmuş ərazilərin Rusiya torpağı kimi tanınması, Ukraynanın silahsızlaşdırılması və əhalinin siyasi seçimə məcbur edilməsidir.

Belə bir vəziyyətdə Ukrayna rəhbərliyi ABŞ və Rusiya arasında ikitərəfli danışıqlardan narahatdır və açıq şəkildə bildirir ki, onların iştirakı olmadan aparılacaq hər hansı atəşkəs təşəbbüsü təhlükəli güzəştlərə yol aça bilər.

Siyasi şərhçi Kamran Məmmədli Musavat.com-a deyib ki, ABŞ prezidentinin diplomatik oyunu, yəni Ukraynasız sülh mümkün deyil:

“Trampın hazırkı təşəbbüsü siyasi ritorikadan ibarətdir. Amma diplomatiyada sadəlövhlük yoxdur. Xüsusilə də Rusiya-Ukrayna kimi fundamental ziddiyyətlərin olduğu bir münaqişədə bunu gözləmək doğru deyil.

Tramp-Putin görüşü əslində Qərbin bir hissəsində Rusiya ilə müəyyən razılaşmalar əldə etmək istəyinin təzahürüdür. Ancaq bu razılaşmaların Ukraynanın maraqları hesabına baş tutması, böyük ehtimalla, ciddi fəsadlara səbəb olacaq. Rusiya müharibəni dayandırmaq istəmir, sadəcə onu donmuş münaqişəyə çevirmək istəyir. Tramp isə Rusiya ilə ortaq dil tapa biləcəyinə inanır. Lakin bu prosesdə Ukraynanın siyasi iradəsini, ərazi bütövlüyünü nəzərə almadan ediləcək istənilən razılaşma təkcə beynəlxalq hüququ deyil, həm də Qərbin uzunmüddətli strateji mövqeyini sarsıdar”.

K.Məmmədli qeyd edib ki, Ukraynanın iştirakı olmadan danışıqlar masası bir növ siyasi şoudur və Rusiyanın legitimlik qazanmaq üçün istifadə etdiyi taktiki gedişdir:

“Moskva əslində Qərb ictimaiyyətində sülhə hazır Rusiya imici formalaşdırmaq istəyir. Məqsəd həm diplomatik təzyiqi azaltmaq, həm də sanksiyaları yumşaltmaqdır. Amma bu, Ukraynanın maraqlarına qarşı olan təkliflər əsasında mümkünsüzdür”.

Kamran Məmmədlinin fikrincə, Zelenskinin danışıqlarda iştirak tələbi tam haqlıdır. Əks təqdirdə Ukrayna siyasi oyundan kənarlaşdırılmış olacaq:

“Sülh prosesində tərəflərin iştirakı olmadan real nəticə əldə olunmur. Əgər bu prosesdə Ukrayna yoxdursa, bu, artıq barış deyil, diktə olunmuş təslim aktı olacaq. Bunu isə nə ukraynalı xalq, nə də beynəlxalq ictimaiyyət qəbul edəcək. Rusiya indiki mərhələdə atəşkəs görüntüsü yaratmaqla daxildə iqtisadi təzyiqləri azaltmağa, xaricdə isə yeni cəbhə açılmasının qarşısını almağa çalışır. Lakin atəşkəs Moskvanın strateji məqsədlərini dəyişmir.

Əsas məsələ budur ki, Rusiya Ukraynanın öz torpaqlarından imtina etməsini istəyir. Bu, danışıqlar üçün yox, təslim üçün irəli sürülmüş şərtlərdir. Hazırkı şərtlərdə real sülhün əldə ediləcəyi mümkünsüz görünür”.

Ekspert hesab edir ki, Trampın siyasi manevrləri Vaşinqtonun Ukrayna siyasətində ciddi dəyişiklik siqnalı verə bilər və bu, Rusiya üçün əlavə imkanlar yaradır:

“Tramp prezident olaraq Rusiya ilə fərqli siyasi ton tutmağa çalışır. Onun Zelenskiyə qarşı sərt ritorikası və Rusiya ilə ortaq dil tapmaq niyyəti, əslində, Ukraynanın maraqlarına zidd bir gedişdir. Tramp, görünür ki, Rusiyanı strateji rəqib yox, razılaşmaq mümkün olan tərəf kimi görür. Bu isə ABŞ-ın son illərdə formalaşan Ukrayna dəstək xəttindən kənara çıxmaq anlamına gələ bilər.

Rusiya indiki mərhələdə bu danışıqları siyasi alətə çevirərək öz mövqelərini leqitimləşdirməyə çalışır. Ukraynanın iştirakı olmadan keçiriləcək istənilən görüş və ya danışıqlar real sülh prosesi deyil, Kremlə siyasi-dividend qazandıracaq tamaşadır. Ukrayna danışıqlarda iştirak etmirsə, bu, sülh deyil. Bu gedişat həm regional sabitliyə, həm də beynəlxalq hüququn gələcək statusuna ciddi təsir göstərə bilər”.

Kamran Məmmədlinin fikrincə, indiki mərhələdə Tramp-Putin danışıqları siyasi reallıqdan çox uzaqdır:

“Rusiya tərəfindən irəli sürülən tələblər, o cümlədən Krım və digər işğal olunmuş ərazilərin Rusiyaya məxsus kimi tanınması sülh deyil, ultimatumdur. Tramp bu şərtləri qəbul etməyə meyilli görünürsə, bu, təkcə Ukraynanın deyil, Qərbin geosiyasi dayaqlarının sarsılması anlamına gələcək. Ona görə də Kiyevin masada olmaması həm mənəvi, həm də hüquqi baxımdan qəbuledilməzdir”.