Rusiyanın 2022-ci ilin fevralında Ukraynaya genişmiqyaslı hərbi təcavüzündən sonra Rusiyanın media mənzərəsi cəmiyyətin müəyyən təbəqələri ilə birlikdə sürətli və dərin transformasiyaya uğradı. Rəy çoxluğu formal da olsa, tez öz yerini vahid səsə verdi.
Sanki təhlükəli virusa yoluxmuş kimi, Rusiya KİV-ləri “kəskin vətənpərvərlik virusu”na – aqressiv, düşüncəsiz, total və amansız virusa yoluxdu. Və bu yalançı vətənpərvər bakteriyaya qarşı peyvənd hələ də tapılmayıb.
Ukraynaya genişmiqyaslı işğalın ilk günlərindən Kreml informasiya məkanında faktiki olaraq “hərbi vəziyyət” elan etdi.
“Saxta xəbərlər” haqqında qanun tətbiq olundu – bu termin istənilən müxalif fikrə şamil edildi. Müharibənin “xüsusi hərbi əməliyyat” deyil, “müharibə” adlandırılması cinayət məsuliyyətinə çevrildi. Beləliklə, birdən-birə bütün media mühiti ciddi senzura altında qaldı, sözə görə həbslər başladı.
Jurnalistika öz yerini təbliğata verdi. Onlar həqiqəti axtarmaq əvəzinə hadisələrin “düzgün” versiyasını yayımlamağa başladılar. Sual əvəzinə şüarlar səsləndirdilər. Təhlil əvəzinə təbliğat apardılar.
Ukraynaya münasibətin dəyişməsi xüsusilə aşkar idi. Son vaxtlara qədər ukraynalıları “qardaş xalq” və “slavyan qohum” adlandıran telekanallar, dövlət və dövlətə bağlı media qurumları, bloqqerlər və sosial şəbəkələrdə nüfuzlu şəxslər tam surətdə əksini ifa etməyə başladılar. Bir neçə həftə ərzində təbliğat dəyişdi: məlum oldu ki, ukraynalılar qardaş deyil, “nasistlər”, “faşistlər” və “amerikan marionetləri”dir.
Stereotiplər və düşmənçilik klişeləri dayanmadan yayımlanmağa başladı: Ukrayna dövlətçiliyi “sünidir”, ordusu “terrorçudur”, xalq “Qərb tərəfindən zombiləşdirilib”.
Müharibədən əvvəl “mədəni yaxınlıq” və “ümumi tarixi köklər” haqqında ifadələr eşidilirdisə, 2022-ci ilin fevralından sonra onlar “soyqırım”, “Bandera kultu”, “əsl slavyan dəyərlərinə xəyanət” ittihamları ilə əvəzləndi.
Bilirsiniz, axmaqlıq jinqoizmlə yanaşı, yoluxucudur. Beləliklə, zombiləşmiş Rusiya ictimaiyyəti bütün aktual problemləri - ərzaq qiymətlərindən tutmuş dağılmış səhiyyə sisteminə qədər bir kənara qoyaraq, yekdilliklə "cadugər ovu"na başladı.
Qonşular, həmkarlar, qohumlar, sənətçilər, müəllimlər, bloqerlər - baş verənlərə kifayət qədər həvəs ifadə edə bilməyən və ya "partiya və dövlət xəttini" şübhə altına alan hər kəs - özlərini çarpaz işarədə tapdılar.
Və belə bir qardaş qırğını müharibəsi fonunda Rusiya xüsusi xidmət orqanları Rusiyanın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün gecə-gündüz çalışaraq “işıq saçır”.
Demək olar ki, hər gün Kremlin nəzarətində olan KİV-lər “yeni ifşalar” haqqında məlumat verir: guya, Ukrayna Təhlükəsizlik Xidmətinin əməkdaşları Rusiya torpaqlarında terror aktları törətmək üçün məktəblilərdən tutmuş təqaüdçülərə qədər kütləvi şəkildə Rusiya vətəndaşlarını cəlb edirlər.
Bu hekayələr bəzən imkansızlıq həddinə qədər absurd olsa da, öz funksiyasını uğurla yerinə yetirir: cəmiyyətdə qorxu, şübhə, düşmənin hər yerdə olduğuna kor-koranə inanc mühitini saxlamaq.
Ən gülməli, daha doğrusu, tragikomik olanı odur ki, Kremlin təbliğat ruporları bu cür saxtakarlıqlar yaymaqla yanaşı, sikkənin digər tərəfini də düşünmürlər: onlar ölkəni və xalqı nə dərəcəyə gətirib çıxarıblar ki, həmin insanlar – eyni hekayələrə inansaq – sanki qəpik-quruşlara “vətənlərini satmağa” hazırdırlar. Məlum oldu ki, düşmənlər heç də işə götürmürlər, sadəcə tapırlar. Və onları tapmaq asandır.
Ancaq burada da hər şey sadə deyil. Hər şeyi ukraynalı “nasistlərin” səxavətli hədiyyələri ilə yırğalanan rusların tamah və xəsisliyi kimi günahlandırmaq qeyri-mümkündür. Bu, tamahdan deyil, yoxsulluqdan, ümidsizlikdən, dövlətə, gələcəyə, ədalətə inamsızlıqdan qaynaqlanır.
Buna baxmayaraq, Rusiyada bu ədalətsiz və dağıdıcı müharibəyə pul üçün deyil, ürəkdən qarşı çıxanlar var. Onlar azdır, amma mövcuddurlar. Və ölkənin gələcək şəfası üçün ən böyük potensiala malik olanlar məhz bu insanlardır.
Budur bir nümunə: Samara vilayətində Milli Qvardiyanın əməkdaşları 33 yaşlı kişini və onun 55 yaşlı atasını çay üzərindəki körpünü partlatmağa cəhd edərkən saxlayıblar. Bu barədə FSB məlumat yayıb.
Təhlükəsizlik xidmətinin məlumatına görə, onlar bir sıra təxribat aktlarında şübhəli bilinirlər: 2023-cü ildə Sızran rayonunda qaz kəmərinin partlaması, 2024-cü ildə iki dəmir yolu körpüsünün zədələnməsi və Kuybışev Neft Emalı Zavodunda transformator yarımstansiyasının partladılması.
“Müharibənin başladığı gün mənim üçün qaranlıq gündür. Bu, sadəcə olaraq, baş verməməli olan bir şeydir", - FSB tərəfindən yayımlanan videoda kişilərdən biri deyir.
Həbs edilən zaman oğul intihara cəhd edib və bildirib ki, o Ukraynadakı müharibə ilə razılaşmadığı üçün hərəkət edib, atasını etiraz aksiyalarına cəlb edib. Ömürlük həbs cəzası alacaqları gözlənilən bu şəxslərə qarşı cinayət işi açılıb. O həbsi zamanı niyə intihara cəhd etməsi ilə bağlı sualı cavablandırarkən “Mən insanların tərəfindəyəm... Şərə qarşıyam”, - deyə bildirib.
Əlbəttə, terror ədaləti bərpa etmək üçün ən yaxşı üsul deyil və buna heç bir əsas yoxdur. Lakin İkinci Dünya müharibəsi illərində nasist işğalçılarına qarşı təxribat törədən sovet partizanları da eyni hərəkətləri edirdilər. Və bu müsbət qarşılanırdı.
Bu baxımdan, yuxarıda adları çəkilən ata və oğul Rusiya Cinayət Məcəlləsinin maddələri ilə cinayətkar olsalar da, öz hərəkətlərində tamamilə haqlıdırlar...
