"Biz Avrasiya regionunda inkişaf edən xoşbəxt ölkəyik. Bizim Türkiyə, Rusiya və İran ilə çoxtərəfli əməkdaşlıq əlaqələrimiz var”.

Bu cümlələri Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi-Prezident Administrasiyasının xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev Tehran Dialoq Forumundakı çıxışında deyib.

Bəlkə də bu fikir ilk baxışdan qəribə gəlir: belə bir mürəkkəb regionda xoşbəxt ölkə olmaq çox çətindir. Ancaq Azərbaycan, prezident İlham Əliyevin əvvəllər dediyi kimi, regionda sabitlik və təhlükəsizlik adasıdır. Belə olmaqda davam edir. Hikmət Hacıyevin sitat gətirdiyimiz fikirlərini də bu kontekstdə şərh etmək olar. Bu iki cümlədə əslində hər şey, ya da ən azı çox deyilib. Həm də bu fikirlər prezident İlham Əliyevin söylədiyi "təhlükəsizlik adası" sözlərinə qüvvət, o ifadənin bir növ açması, təfsiri deməkdir.

Xoşbəxt ölkə olmaq üçün ilk növbədə təhlükəsiz ölkə olmaq lazımdır. Azərbaycan bu baxımdan bir nümunədir. Bu yaxınlarda terror təhükəsi ilə bağlı nüfuzlu beynəlxalq araşdırmanın nəticələri açıqlanmışdı. Həmin nəticələrə görə Azərbaycan terror təhlükəsinin olmadığı ölkələr sırasında yer almışdı.

Məlumdur ki, 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsindəki qələbə və 2023-cü ildə keçirilmiş bir günlük antiterror tədbirləri Azərbaycan ərazilərinin işğaldan azad olunması ilə nəticələndi. Ölkə öz suverenliyini və ərazi bütövlüyünü bərpa etdi. Bu, Hikmət Hacıyevin də Tehranda dediyi kimi, regionda status-kvonu tamamilə dəyişdi. Cənubi Qafqazda əvvəlki status-kvo hərbi reallıqlar üzərində qurulmuşdu. Azərbaycanın tarixi qələbsindən sonra bölgədə həlledici faktor olaraq siyasi reallıqlar formalaşdı və oturuşdu.

İşğal dövründə Türkiyə, Rusiya, İran kimi böyük regional dövlətlərlə müzakirələr daha çox Ermənistanın işğalçı kimi tanınması və Azərbaycanım ərazi bütövlüyünün dəstəklənməsi üzərində gedirdi. Ancaq Azərbaycan öz gücü ilə, təkbaçına bu mövzuları bağladı. İndi artıq bu mövzular gündəmdən çıxıb. Hazırda Rusiya, İran, Türkiyə kimi iri dövlətlərin də içində yer aldığı regional təhlükəsizlik arxitekturasından və həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli formatlarda iqtisadi tərəfdaşlığın sürətlənməsindən söhbət gedir.

Azərbaycanın öz qonşuları ilə daha əvvəldən movcud olan regional platformalarvə beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində əməkdaşlıq edir. Vətən müharibəsindəki tarixi qələbədən sonra isə 3+3 platforması da meydana çıxdı və institutlaşmağa başladı. Bu, təkcə periodik olaraq toplaşıb müzakirələr aparmaqla məhdudlaşmır, hər halda Azərbaycanın yanaşmasına görə, 3+3 platforması regiona sülh, sabitlik və tərəfdaşlıq ruhu gətirir. Bunun üçün real imkanlar açır.

Azərbaycan Şimal-Cənub və Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizlərinin kəsişmə, qovuşma nöqtəsidir. Elə Hikmət Hacıyev də bu səfərində İranlı həmkarları ilə Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi layihəsi üzrə işlərin sürətlənməsi zərurətindən danışıb. Azərbaycan istər Şimal-Cənub, istərsə də, Şərq-Qərb dəhlizlərində üzərinə düşən hər şeyi edib və edir. Rusiyanı isti dənizlərə çıxaran Şimal-Cənub layihəsinin tamamlanması artıq İran ərazisində zəruri infrastrukturun qurulmasından asılıdır. Eynilə Şərq-Qərb layihəsinə mane olan faktorların heç biri Azərbaycandan qaynaqlanmır.

Ermənistan öz üzərinə götürdüyü öhdəliklərə vaxtında və tam həcmdə əməl etmədi, istər Zəngəzur dəhlizi, istərsə də, Azərbaycanın təklif etdiyi sülh gündəliyi üzrə qərarları yubatdı. Doğrudur, sülh sazişinin bütün bəndləri paraflandı, amma Ermənistan Konstitusiyasından qaynaqlanan maneələr hələ də qalır. Bu da Tehran Dialoq Forumu iştirakçılarının diqqətinə çatdırılıb.

Əgər söhbət dialoqdan gedirsə, Ermənistanın qeyri-konstruktiv hərəkətləri və hərəkətsizliyi bəlli ölçüdə və bəlli məsələlərdə bu dialoqu ya pozur, ya da tormozlayır. Ermənistan monoetnik bir dövlət modeli olmaqla yanaşı, həm də diplomatiyada özünəməxsus bir tərz yaradıb və bu da dialoqa yox, monoloqa köklənmiş üslubdur. Yəni Ermənistan yalnız öz narrativlərinə köklənmiş bir diplomatiya aparır; başqalarının həqiqətləri, ümumiyyətlə, reallıqlar onu sanki heç cür inandırmır, ya da, ümumiyyətlə, maraqlandırmır. Ermənistanın xarici siyasətində keçmişdən miras qalmış doqmatik bir yanaşma var. Bu, ölkəni daha çox keçmişə çəkir, onun gələcəyə doğru hərəkətini bloklayır. Bu yanlış yanaşma bütövlükdə bölgədə gedən pozitiv meyllərə, proqressiv proseslərə mənfi təsir göstərir.

Hikmət Hacıyevin əvvəldə göstərdiyimiz fikirləri kontekstində baxsaq, Azərbaycan bu baxımdan da xoşbəxt ölkədir; öz narrativləri, öz siyasəti ilə bölgəyə, hətta bölgədən çox uzaqlara belə xoşbəxt perspektivlər təklif edə bilir. Ermənistan və onun kimi bir sıra aktorlar var, öz yerləşdiyi regiona müharibədən, dağıntıdan, terrordan, ölümdən başqa heç bir şey təklif edə bilmir. Nəticədə özü də bədbəxt olur, başqalarını da öz ardınca sürükləməyə çalışır. Azərbaycan isə bütün bunların əksini təklif edir. Təkcə təklif etmir, yaradıcı, qurucu, birləşdirici, uzlaşdırıcı təşəbbüslər də irəli sürür. Bu təşəbbüslər konkret anlaşmalara, sazişlərə, layihələrə, əməli işə çevrilir.

Bu baxımdan Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyevin fikirlərini belə şərh etmək olar: Azərbaycan Avrasiya bölgəsində təkcə özü inkişaf etməklə də qalmayan, regionun inkişafında əsas faktorlardan, aparıcı aktorlardan birinə çevrilən xoşbəxt ölkədir. Çünki hər cür xoşbəxtliyin əsasında sabitlik, təhlükəsizlik, tərəqqi və firavanlıq amilləri dayanır. Elə insanlar var, ətrafına yalnız pozitiv enerji saçır. Dövlətlər də bu anlamda insanlar kimidir. Hikmət Hacıyevin məlum cümlələri də məhz bunu ifadə edir.

Bahəddin Həzi, bizimyol.info