USAID-in ölkədə fəaliyyət göstərməsi üçün hüquqi əsas olmadığı və fəaliyyətini dayandırması barədə bildiriş ABŞ tərəfinə rəsmən göndərilib. Bu barədə Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Ayxan Hacızadə bildirib. Qeyd edək ki, Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov Gürcüstanın xarici işlər naziri Maka Boçorişvili ilə birgə mətbuat konfransında demişdi ki, de-yure olaraq 1 iyun 2024-cü il tarixdən etibarən ABŞ-nin Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin (USAİD) Azərbaycanda fəaliyyət göstərməsinin hüquqi əsası yoxdur: “USAİD-in Azərbaycanda təmsilçiliyinin də heç bir əsası yoxdur. Onların (USAİD) fəaliyyətinin tam olaraq dayandırılmasının vaxtı yetişib". Xatırladaq ki, Donald Trampın ABŞ Prezidenti seçilməsindən sonra ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) adlı iri donor təşkilatının fəaliyyətini məhdudlaşdırmasına yönəlmiş qərarlar qəbul edilib. Agentliyin veb-saytının artıq fəaliyyətini dayandırdığı, onun adının yazıldığı lövhələrin isə Vaşinqtonun mərkəzindəki baş qərargahın binasından yığışdırıldığı bildirilir. Agentliyin “X”-dəki hesabı da ləğv olunub. Bundan başqa, USAID-in fəaliyyətini tənqid edən prezident Donald Trampın onu Dövlət Departamenti ilə birləşdirməyi və işçilərini ixtisar etməyi planlaşdırdığı, bunu yaxın günlərdə elan edəcəyi bildirilir.
Politoloq Züriyyə Qarayeva “Sherg.az”a söyləyib ki, USAID 1961-ci ildə Demokratik Prezident Con Kennedi tərəfindən Soyuq Müharibənin qızğın vaxtında Sovet təsirinə qarşı ABŞ-ın xarici siyasətinin əsas platformalarından biri olan xarici yardımı daha yaxşı əlaqələndirmək üçün yaradılıb:
“Hazırda ABŞ-ın xarici yardımının təxminən 60 faizini idarə edir və 2023-cü ildə 43,79 milyard dollar paylayır. Konqresin Tədqiqat Xidmətinin (CRS) bu ayki hesabatına görə, təxminən üçdə ikisi xaricdə yerləşən 10,000 işçi qüvvəsi 130-a yaxın ölkəyə kömək edib. USAID administrasiyanın tələbi ilə Konqres tərəfindən maliyyələşdirilir. 2023-cü ildə USAID-dən ən çox yardım alan ölkələr Ukrayna, Efiopiya, İordaniya, Konqo Demokratik Respublikası, Somali, Yəmən, Əfqanıstan, Nigeriya, Cənubi Sudan və Suriya olub. Donald Tramp vəzifəyə gəldikdən dərhal sonra yanvarın 20-də xarici yardımların əksəriyyətinin 90 gün müddətinə dayandırılacağını elan edərək, “xarici yardım sənayesi və bürokratiya Amerikanın maraqları ilə uzlaşmır və bir çox hallarda Amerika dəyərlərinə ziddir. Onlar ölkə daxilində və ölkələr arasında ahəngdar və sabit münasibətlərə bilavasitə zidd olan ideyaları xarici ölkələrdə təbliğ etməklə dünya sülhünü pozmağa xidmət edirlər” deyib. Tramp administrasiyası bir memorandumda USAİD əməkdaşlarını Vaşinqtonun yardım ayırmalarını Trampın “Öncə Amerika” siyasətinə uyğun dəyişdirmək səylərinə qoşulmağa çağıraraq, əmrlərə tabe olmayanlara qarşı intizam tədbirləri görülməsi ilə hədələyib. Bu addımlar Taylanddakı qaçqın düşərgələrindən Ukraynadakı müharibə zonalarına qədər yerlərdə həyəcan təbili çaldı, humanitar qruplar və BMT agentlikləri onların qida, sığınacaq və sağlamlıq xidmətlərini yaymaq imkanlarında ciddi məhdudiyyətlərlə üzləşə biləcəkləri barədə xəbərdarlıq etdi”.
Ekspert bildirib ki, USAID-in işi ilə tanış olan mənbə onun Dövlət Departamenti ilə əlaqələndirilməsi böyük addım olacağını bildirib:
“USAID tarixən Vaşinqtonun diplomatik əlaqələri olmayan ölkələrə, o cümlədən İran və Şimali Koreyaya humanitar yardım göstərə bilib. Mənbə deyir ki, bu, bəzən körpülərin qurulmasına kömək edir və onların əməliyyatları tamamilə siyasi məqsədlərlə bağlı olarsa, bu fayda itirilə bilər. Brukinqs İnstitutuna görə, demokratlar və qanunvericilər tarixən respublikaçılardan daha çox xarici yardımı dəstəkləyiblər, lakin Trampdan başqa müharibədən sonrakı bütün prezidentlər, Demokratlar və ya Respublikaçılar xarici yardımın güclü tərəfdarı olublar. Amerikalı milyarder Elon Musk, USAID-in "milyonlarla insanın ölümünə səbəb olan Covid-19 pandemiyası kimi bioloji silah tədqiqatlarını maliyyələşdirdiyini" iddia edir. Musk daha əvvəl USAİD haqqında yazıb, agentliyi “şər” və “Amerikaya nifrət edən radikal solçu marksistlərin yuvası” olmaqda ittiham edib. Musk ABŞ-ın EcoHealth Alliance Group vasitəsilə USAID-i Covid-19 pandemiyasının yaradıldığı iddia edilən Çinin Uhan şəhərindəki laboratoriyalara milyonlarla dollar köçürməkdə ittiham edir”.
Xanım politoloq qeyd edib ki, ABŞ administrasiyası USAID-in maliyyələşdirdiyi xarici yardımın bütün dünyada hara xərcləndiyini açıqlayıb:
“Ağ Evin “Tullantı və sui-istifadə USAID-də dərinləşir” başlıqlı bəyanatında qeyd edilir ki, USAID onilliklər ərzində vergi ödəyiciləri qarşısında cavabdeh deyil. Böyük məbləğdə pulları "demək olar ki, heç bir nəzarətə tabe olmayan, kök salmış bürokratların gülünc və çox vaxt zərərli layihələri"nə yönəltdiyini bildirən bəyanatda USAİD-in maliyyəsindən istifadə nümunələri göstərilib. Müvafiq olaraq, Serbiyanın iş yerlərində və biznes icmalarında müxtəlifliyin, bərabərliyin və inklüzivliyin yaxşılaşdırılması üçün 1,5 milyon dollar, İrlandiyada isə “DEI musiqili”nin istehsalına 70,000 dollar xərcləndiyi bildirilir. Vyetnamda elektriklə işləyən avtomobillərə 2,5 milyon dollar, Kolumbiyada “transgender operasına” 47 min dollar, Peruda isə “transgender komiks”inə 32 min dollar xərcləndiyi vurğulanıb. Qvatemalada 2 milyon dolların cinsiyyətin dəyişdirilməsi və "LGBT fəallığı", Misirdə isə 6 milyon dolların turizmin maliyyələşdirilməsinə sərf edildiyi bildirilir. Terror təşkilatları ilə əlaqəsi olan qeyri-kommersiya təşkilatına yüz minlərlə dollar, Uhan laboratoriyasında araşdırma aparan “EcoHealth Alliance” təşkilatına isə milyonlarla dollar ödənildiyi bildirilib. Məlumata görə, maliyyə Suriyadakı Əl-Qaidə ilə əlaqəli döyüşçülərə yüz minlərlə yemək çatdırmaq və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə "fərdiləşdirilmiş" doğum nəzarət cihazlarını çap etmək üçün istifadə edilib. Bildirilib ki, Əfqanıstanda xaşxaş becərilməsi və heroin istehsalının dəstəklənməsi üçün istifadə olunan suvarma kanalları, əkinçilik avadanlığı və gübrələrə yüz milyonlarla dollar verilib ki, bu da “Taliban”ın xeyrinədir. Bəyanat, "Prezident Trump-ın dövründə israf, fırıldaqçılıq və sui-istifadə hallarına son qoyulur" və bunun "onilliklərdir" baş verdiyi ifadəsi ilə yekunlaşıb”.
