Türk lirəsi (TRY) ucuzlaşaraq tarixi minimum səviyyəsi sayılan 42.1-dən də aşağı düşüb. Beləliklə, 2010-cu ildə bu yana TRY dollar qarşısında 97 faiz dəyər itirmiş olub.
Bu, həm Türkiyə iqtisadiyyatı, həm də region ölkələri, o cümlədən Azərbaycan üçün diqqətçəkən göstəricidir. Lirə ilə bağlı vəziyyətin ölkəmizə də təsir edəcəyi düşünülür.
Ucuz lirə Azərbaycanla ticarətə, turizmə və investisiya axınına necə təsir göstərə bilər?
Globalinfo.az-a danışan iqtisadçı Günay Hüseynova deyib ki, lirə yalnız dollar deyil, eyni zamanda avro qarşısında da dəyər itirib:
“Məzənnə 49,10-49,70 səviyyəsində dəyişir. Lirənin ucuzlaşması Azərbaycanın ticarət, turizm və investisiya axınlarına müəyyən təsir göstərə bilər. Bu isə əsasən istehlakçı davranışından asılıdır. Ölkəmizdə həm məlumatlı, həm də bilgisi olmayan alıcı kütləsi mövcuddur. Təəssüf ki, ikincilərin sayı kifayət qədərdir. Bəziləri düşünürlər ki, dolların məzənnəsi Türkiyədə yüksəlibsə, deməli, manat güclənib, bu da avtomatik olaraq qiymətləri ucuzlaşdırır. Amma inflyasiya da paralel şəkildə artır və bu, Türkiyədə qiymət artımına səbəb olur”.
İqtisadçı qeyd edib ki, turizm və xidmət sektorlarında qiymət artımı əvvəlki illərlə müqayisədə daha sürətlidir:
“Xüsusilə payız-qış aylarında turizm üçün müəyyən avantajlar mövcuddur. Türkiyədə istirahət etmək indi nisbətən sərfəli görünür, lakin bu, yalnız mövsümi təsirdir. Yay ayları və turizm mövsümü yaxınlaşdıqda qiymətlər yenidən yüksələcək. Ticarət sahəsinə gəlincə, burada da vəziyyət oxşardır. Türkiyədən idxal olunan məhsulların bir çoxu mövsümə görə dəyişir. Məsələn, yaz və yay aylarında tələb artdığı üçün qiymətlər stabil saxlanılır. Hazırda isə tələbin azalması bəzi onlayn platformalarda, xüsusilə “Trendyol” kimi saytlarda qiymətləri nisbətən aşağı səviyyədə saxlayır”.
G.Hüseynova əlavə edib ki, lirənin ucuzlaşması Azərbaycan istehlakçıları üçün qısa müddətli üstünlük yaratsa da, sahibkarlar baxımından durum fərqlidir:
“Artıq bir çox azərbaycanlı sahibkar Türkiyə bazarını əvvəlki qədər avantajlı hesab etmir. İnflyasiyanın artması və xərclərin yüksəlməsi onları digər ölkə bazarlarına yönəldir. Məsələn, Misirdə tekstil sektoru Türkiyəyə nisbətən xeyli ucuzdur, bəzi hallarda iki dəfəyə qədər fərq müşahidə olunur. Bu səbəbdən bir çox sahibkar artıq ərəb ölkələrinin bazarlarını araşdırmağa başlayıb. Bu tendensiya həm də mağaza sektorunda hiss olunur. Artıq real mağazalarda “Türkiyə məhsulu” adı altında satılan malların bir qismi əslində oradan gəlmir. Məlumatlı istehlakçılar bunun fərqindədirlər, lakin bir çox alıcı hələ də anlamır.
Türk məhsullarının bahalaşması isə birbaşa lirənin dəyərsizləşməsi ilə deyil, inflyasiya və əmək haqqı artımı ilə bağlıdır. Yanvar ayından etibarən Türkiyədə minimum əmək haqqının artırılması gözlənilir. Bu, əsasən özəl sektorda qiymətlərin artımına təzyiq göstərəcək. Rəsmi açıqlamadan əvvəl, yəni dekabr ayında belə, biz qiymətlərin tədricən qalxdığını müşahidə edəcəyik. Onlayn ticarət platformaları qiymət artımını tam şəkildə alıcılara yansıtmayacaq, çünki tələb və təklif amili burada əsas rol oynayır. Qiymətləri çox qaldırmaq bu platformalar üçün sərfəli deyil, onlar alıcı kütləsini itirə bilərlər. Fevral ayından etibarən, yeni əmək haqqı və inflyasiya təsiri ilə Türkiyədə qiymətlərin yüksəlişini açıq şəkildə görəcəyik”.
