Son illər dünyada və ölkəmizdə qlobal iqlim dəyişikliyinin fəsadları özünü göstərir. Bəzən qışda yay, yayda payız havasını hiss edirik.
Aprel ayı adətən baharın daha çox hiss olunduğu aylardan biri hesab olunsa da, hazırda soyuq hava şəraiti hökm sürür edilir. Üstəlik, anomal hava şəraiti sadəcə ölkəmizdə deyil, dünyanın əksər bölgələrində müşahidə edilir.
Avropa ölkələrinin əksəriyyətində, xüsusilə də Şərqi Avropada soyuq hava dalğası qeydə aınır. Polşa, Ukrayna və Rumıniyada temperatur 0°C-yə yaxınlaşıb.
İqlim dəyişiklikləri və onların canlı aləmə təsiri getdikcə daha çox narahatlıq doğurmaqdadır.İqlim dəyişmələri yağıntıların qeyri-normal şəkildə paylanması, fəsillərin sürüşməsi və davamlılığının artması, su və meşə resurslarına, insan sağlamlığına təsirlərlə özünü göstərir. Bunun nəticəsində ekoloji tarazlıq pozulur. Bu, insanla ətraf mühitin, meşə təsərrüfatı ilə kənd təsərrüfatının, su resursları ilə torpağın qarşılıqlı əlaqələrinə təsir edir.
Mütəxəssislər havanın bu qədər dəyişkən və qeyri-sabit olmasını qlobal iqlim dəyişiklikləri və "El Niño" fenomeni ilə əlaqələndirirlər. "El Niño" bu il atmosfer axınlarını dəyişdirərək bəzi bölgələrdə havanın soyumasına, digərlərində isə normadan artıq yağıntılara səbəb olur.
Kənd təsərrüfatı mütəxəssisləri qeyd edibər ki, aprel ayında havaların soyuması, kənd təsərrüfatı məhsuldarlığına əhəmiyyətli təsir göstərir. Soyuq hava şəraiti, xüsusilə erkən əkilən bitkilər və istilik sevən məhsullar üçün ciddi problem yaradır. Bu səbəbdən, fermerlər havanın dəyişkənliyini izləyərək məhsul istehsalını təsir edən risklərə qarşı tədbirlər almalıdırlar. Həmçinin, davamlı olaraq iqlim dəyişikliyinə adaptasiya olmağa çalışmaq, gələcəkdə məhsuldarlığın davamlılığını təmin etmək üçün vacibdir.
Ekoloqlar isə bildirib ki, aprel ayında havaların soyuması, yalnız kənd təsərrüfatına deyil, eyni zamanda ekosistemlərə və təbiətə ciddi təsir göstərə bilər. Bu dövr, təbiət üçün dönüş nöqtələrindən biridir, çünki artıq yazın başlaması ilə bağlı müəyyən əlamətlər olsa da, havanın qəfil soyuması ekoloji balansı pozan faktorlardan biri ola bilər.
“Biosfer” İctimai Birliyinin sədri, ekoloq Qorxmaz İbrahimli “Şərq”ə açıqlamasında aprel ayında havaların soyumasını təbii iqlim dəyişiklikləri ilə əlaqələndirərək, bu cür dəyişikliklərin hər il baş verdiyini qeyd edib:
“Aprel ayında havaların soyuması, iqlim dəyişiklikləri nəticəsində baş verən təbii dalğalanmalardan biridir. Hər il bu cür dəyişikliklərə rast gəlinir və adətən bu, atmosfer təzyiqlərinin dəyişməsi və soyuq hava kütlələrinin daxil olması ilə əlaqələndirilir. Bu vəziyyət, müəyyən ərazilərdə ani temperatur dəyişikliklərinə və hava şəraitində qeyri-sabitliyə səbəb olur. Soyuq hava dalğaları aprel ayında xüsusilə kənd təsərrüfatı sahələrini təsir edir, çünki bu dövr bitkilərin inkişafı və cücərmə dövrüdür”.
Qorxmaz İbrahimli bu dəyişikliklərin təbii olduğunu və hər il təkrarlanmasını qeyd edərək, insanların bu fenomenləri anlamaqda və onlara uyğunlaşmaqda daha hazırlıqlı olmaları lazım olduğunu vurğulayıb:
“ Həqiqətən, təbiətdəki dəyişikliklər və iqlim şəraitinin dalğalanması, hər il müəyyən bir dövrü izləyir və bu, ekosistemlərin təbii dövrüdür. Təbii iqlim dəyişiklikləri, bitki və heyvanların həyat dövrünün əsas elementlərindəndir və onların bu dəyişikliklərə uyğunlaşması təbii bir prosessdir. Lakin, bu təbii dəyişikliklərə əlavə olaraq, müasir dövrdə qlobal istiləşmə və iqlim dəyişikliyi nəticəsində təbii balansda dəyişikliklər baş verir. Əvvəlki illərlə müqayisədə daha intensiv hava şəraiti və qeyri-sabitliklərin müşahidə edilməsi, insan fəaliyyətinin təbiət üzərində yaratdığı təsirə işarədir. Bu səbəbdən, aprel ayında havaların soyuması təkcə təbii bir hadisə deyil, həm də insanların vətəndaş məsuliyyətini və ekoloji tədbirlərini artırma ehtiyacını göstərir”.
Aprel ayında havaların soyuması və məhsuldarlığa təsiri ilə bağlı “Şərq”ə danışan iqtisadçı ekspert Fuad İbrahimlinin sözlərinə görə, aprel ayında havaların soyuması, xüsusilə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olanlar üçün ciddi təsirlər yarada bilər. Onun sözlərinə görə, bu dövrdə havaların dəyişkənliyi, məhsuldarlığa bir neçə istiqamətdə təsir göstərir:
“Aprel ayında temperaturun ani dəyişməsi, xüsusilə erkən yaz fəsli məhsullarını təsir edə bilər. Hava şəraitinin soyuması, toxumların cücərmə prosesinə mane ola bilər və bu, məhsulun inkişafını gecikdirə bilər. Tərəvəzlər və meyvələr, xüsusilə pomidor, xiyar, kartof kimi məhsullar, soyuqdan qorunmayan zaman qısa müddətdə ziyan görə bilər. Bununla yanaşı, meyvələrin çiçəkləmə dövrü də soyuyan havaların təsiri altındadır və bu, meyvə bağlarında tozlanma və ya meyvə döllənməsində problemlər yarada bilər.
Soyuq hava, xüsusilə taxıl sahələrində məhsuldarlığa mənfi təsir göstərə bilər. Buğda, arpa və digər taxıl növləri çiçəkləmə dövrünə yaxınlaşarkən, soyuq hava bitkilərin inkişafını ləngidə bilər və beləliklə, məhsul verimi azala bilər. Soyuq hava, buğdanın "qış zədələnməsi"ni artıraraq, bitkilərin xəstəliklərə və zərərvericilərə qarşı müqavimətini zəiflədir.
Soyuq hava, qarğıdalı kimi istilik sevən bitkilərin inkişafını ləngidir. Bu bitkilərin əkinləri adətən aprel ayının sonunda və mayın əvvəlində başlasa da, soyuyan hava erkən əkilən bitkilərin cücərməsini çətinləşdirə bilər. Soyuq hava həmçinin, bitkilərin kök sisteminin zəifləməsinə və məhsulun keyfiyyətinin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər.
Soyuq hava, suvarma dövrlərini dəyişdirə bilər və bu da torpağın kifayət qədər nəmlənməməsinə gətirib çıxara bilər. Soyuq havada, torpağın üzərindəki suyun donması və ya yavaş yavaş buxarlanması, su ehtiyatlarının düzgün istifadəsini çətinləşdirir.
Aprel ayında havaların soyuması, həmçinin iqlim dəyişikliyi ilə əlaqəli ola bilər. Kənd təsərrüfatı sahələri iqlim şəraitinin dəyişməsinə qarşı uyğunlaşmaq üçün daha çevik olmalıdır. Bəzi təcrübəli fermerlər, soyumağa qarşı istilik qoruma sistemləri və çadırlar kimi texnologiyalardan istifadə edərək, məhsullarını qorumağa çalışırlar”.
