Yetkinlərlə yetkinlik yaşına çatmayanlar arasında intim münasibətlər cəmiyyət tərəfindən pislənir və qanunla cəzalandırılır. Amma nə etik standartların, nə də dəmir barmaqlıqlar arxasına düşmək təhlükəsinin mane olduğu fərdlər həmişə var.
Son zamanlar Azərbaycanda bir neçə belə hal məlum olub. Bu günlərdə Sumqayıtda 14 yaşlı qızla cinsi əlaqədə olmaqda təqsirləndirilən 21 yaşlı gəncin cinayət işi üzrə məhkəmə prosesi başa çatıb. Onun yaxınları polisə müraciət etsələr də, məhkəmə prosesi zamanı təqsirləndirilən şəxslərin ailələri ilə zərərçəkmiş arasında barışıq əldə olunub. Lakin buna baxmayaraq, təqsirkar tərəf 1 il 4 ay cəza çəkəcək.
Şəmkirdə kişi sosial şəbəkədə tanış olduğu azyaşlı ilə intim münasibətə girib. Buna görə o, bir il doqquz ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Ağcabədidə isə 13 yaşlı qız 23 yaşlı gənclə münasibəti nəticəsində uşaq dünyaya gətirib. Onun barəsində polis nəzarəti növündə həbs-qətimkan tədbiri seçilib.
“Karlson” Psixososial Reabilitasiya və Şəxsi İnkişaf Mərkəzinin rəhbəri Aydın Xəlilov mövzu barədə AYNA.AZ-a müsahibəsində deyib ki, son illərdə yetkin kişilərin yetkinliklərindən istifadə edərək yeniyetmə qızları manipulyasiya etməsi halları daha çox diqqət mərkəzinə düşüb:
- Yeniyetmələr nə psixoloji, nə də sosial cəhətdən güclüdürlər. Buna görə də, xüsusilə yetkin bir kişi sevgisini etiraf etdikdə və birlikdə parlaq gələcək vəd etdikdə asanlıqla təsirlənirlər. Evlilik, ailə və münasibətlər məsələlərinin çox vaxt sosial kontekstdən və ictimai qavrayışdan asılı olduğu Azərbaycanda mövcud olan ənənəvi dəyərlər kontekstində məsələ daha da aktuallaşır.
– Belə münasibətlər necə başlayır?
– Bir qayda olaraq, yetkin kişi manipulyasiyadan və öz həyat təcrübəsindən məqsədyönlü şəkildə istifadə edərək qızda yalançı təhlükəsizlik və sevgi hissləri yaradır. O, "əsl sevgi" və "əbədi xoşbəxtlik" vəd edərək, onun beynini “səmimi hissləri” ilə doldura bilər. Çox vaxt bu cür münasibətlər romantik etiraflar və flörtlə, həmçinin evlilik vədləri ilə başlayır ki, bu da qız üçün güclü və ciddi münasibət illüziyasını yaradır.
Kişi azyaşlı uşağı onun müstəqilliyini və yetkinliyini vurğulayaraq, onu hamıdan yaxşı başa düşdüyünə inandıra bilər. Yeniyetmənin böyük hesab edilməsi xüsusilə cəlbedicidir, çünki bu yaşda uşaqlar valideynlərinin nəzarətindən qaçmağa çalışırlar. Odur ki, bir kişi yalnız onun gənc qızı xoşbəxt edə biləcəyini və onun daha yaxşısına layiq olduğunu söyləyərək duyğularını manipulyasiya edə bilər. Əhəmiyyətli olan odur ki, bu cür münasibətlər qeyri-real gözləntilər üzərində qurulur, burada yaşlı tərəfdaş əksər hallarda uzun müddət ərzində qızla olmaq niyyətində deyil. Bu, sadəcə olaraq öz istək və ehtiyaclarını ödəmək üçün bir vasitədir.
– Qızlar belə münasibət qurmağa qərar verdikdə hansı nəticələrlə üzləşirlər?
– Psixoloji travma: 14-15 yaşlı qız hələ də şəxsiyyətinin formalaşma mərhələsindədir. Hisslərindən istifadə edildikdə və vədlər yerinə yetirilmədikdə, bu, aşağı özgüvən, depressiya və gələcəkdə sağlam əlaqələr qurmaqda çətinlik kimi əhəmiyyətli psixoloji problemlərə səbəb ola bilər.
Erkən hamiləlik riski: Azərbaycanda və ümumiyyətlə ənənəvi dəyərlərə malik ölkələrdə erkən hamiləlik ciddi problemə çevrilə bilər. Münasibət intimləşərsə, arzuolunmaz hamiləliyə səbəb ola bilər ki, bu da öz növbəsində ana olmağa hazır olmayan gənc qız üçün sosial və iqtisadi nəticələrə səbəb olur.
Sosial rədd və damğalanma: Digər ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da qadınlara və qızlara şərəf və reputasiya ilə bağlı müəyyən sosial təzyiqlər var. Bu vəziyyətdə olan yeniyetmələr həm başqalarının, həm də öz ailələrinin mühakiməsi ilə üzləşə bilərlər. Bu, qızın həyatını çətinləşdirən və psixoloji problemlərini pisləşdirən sosial izolyasiyaya səbəb ola bilər.
Gələcəyin olmaması: Adətən bu cür münasibətlər kişi öz məqsədinə çatan və ya daha uyğun tərəfdaş tapan kimi ayrılma ilə bitir. Gənc bir qız üçün bu, onun özünə hörmətinə, sevgi və münasibətlərlə bağlı fikirlərinə zərbə ola bilər. O, qeyri-müəyyənlik və təklik hissləri yaşayır.
Üstəlik, Azərbaycanın da daxil olduğu güclü ənənələrə və ailə dəyərlərinə malik olan ölkələrdə bu cür münasibətlər formalaşmış əxlaq normalarını və ailə dəyərlərini pozur. Bu, ailələrdə münaqişələrə səbəb ola bilər, xüsusən də valideynlər bundan xəbər tutsalar.
– Belə halların mümkün qədər az olmasını təmin etmək üçün nə etmək olar?
– Yeniyetmələr, xüsusən də qızlar arasında onların normal və bərabər münasibətlərdə olmaq hüququna malik olması barədə məlumatlılığın artırılması vacibdir. Onlara manipulyasiyanı tanımağı öyrətmək lazımdır. Ailənin yeniyetmənin həyatına qarışması və açıq ünsiyyət saxlaması vacibdir. Valideynlər övladının kiminlə ünsiyyət qurduğunu bilməli və bir şey normal münasibətlərin hüdudlarından kənara çıxarsa, vaxtında xəbər tutmalıdırlar. Dövlət və özəl təşkilatlar, eləcə də uşaqlar və yeniyetmələrlə işləyən QHT-lər gənclərə sağlam münasibətlərin dəyərlərini daha yaxşı anlamağa kömək edəcək proqramları fəal şəkildə həyata keçirməlidirlər. Qanunvericilik yeniyetmələrin hüquqlarını böyüklər tərəfindən cinsi qısnama və manipulyasiyalardan qorumalıdır. Yalnız təhsil, dəstək və hüquqi müdafiə ilə biz gənc nəslin böyüməsi və inkişafı üçün sağlam mühit yarada bilərik.
