Almaniya Prezidenti Frank-Valter Ştaynmayerin martın 30-dan aprelin 2-dək Ermənistana və Azərbaycana etdiyi rəsmi səfərlər, Avropa ilə Asiya arasında mühüm əlaqələri gücləndirmə məqsədini daşıyan “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsündə bu ölkənin strateji rolunu bir daha gündəmə gətirib. Berlin hökuməti, bu layihənin Avropadakı əsas tərəfdaşı olaraq, Çinin qlobal infrastruktur planlarını dəstəkləyən ilk ölkələrdən biridir.

Almaniyanın bu təşəbbüsə verdiyi dəstək, ABŞ tərəfindən bir neçə dəfə tənqid edilsə də, rəsmi Berlin mövqeyini dəyişməyib. Bu kontekstdə, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Çinə səfəri, ölkəmizin qlobal iqtisadi və siyasi müstəvidəki fəal iştirakını nümayiş etdirir.

Ekspertlərin fikrincə, ardıcıl diplomatik addımlar, ölkəmizin beynəlxalq əlaqələrini daha da gücləndirmək və qlobal layihələrdə fəal iştirakını təmin etmək məqsədini güdür.

Globalinfo.az-a danışan politoloq Rüstəm Tağızadə deyib ki, Almaniya prezidenti İrəvandakı danışıqları yekunlaşdırdıqdan bir neçə gün sonra Bakıya gələndə diplomatik protokolun adət-ənənələrindən daha çox şey daşıyırdı:

“Almaniyanın mesajı aydın idi: Avropa, Asiyaya qədər uzanan məhsul, enerji və ideya axınına toxunmaq istəyirsə, Cənubi Qafqazda dondurulmuş münaqişələr dövrü başa çatmalıdır. Dəmiryolunun təkmilləşdirilməsi, gömrük uyğunlaşdırılması və rəqəmsal ticarət dəhlizlərinə dair yeni memorandum, Berlinin təhlükəsiz, bir-biri ilə əlaqəli Qafqaz regionunun özünün strateji aktiv olduğuna inamını vurğuladı. Bu, Avropa təchizat zəncirlərini qoruyan və Almaniyanın Çinin “Bir kmər, bir yol” təşəbbüsünün Avropaya giriş qapısı rolunu gücləndirir.

Ştaynmayer Azərbaycana tənzimləmə uyğunluğu və xoşməramlı siyasət, Çin Prezidenti Si Cinpin isə Pekinin Avrasiya ticarət şəbəkəsi vizyonuna qoşulmaq üçün dəvətlə yanaşı, sərt pul və yüksək sürətli dəmir yolu texnologiyası təklif etdi. Azərbaycan Prezidenti Bakını tərk etdikdən bir neçə saat sonra Çin dövlət bankları sakitcə Xəzər sahili boyunca yeni liman terminalları, məlumat mərkəzləri və “yaşıl hidrogen” pilot zavodlarının tikintisinə milyardlarla dollar kredit verməyə razılaşdılar. Bakı bunun müqabilində Pekinə yük qatarları üçün təhlükəsiz dəhliz və uzun müddət Rusiyanın təsiri altında olan regionda etibarlı tərəfdaş kimi zəmanət verdi”.

Politoloq Almaniya liderinin Bakıya, Azərbaycan Prezidentinin isə Çinə səfərlərinin bir-biri ilə əlaqəli olduğunu söyləyib:

“Rəsmi Bakı Almaniya və Çini bir-birinə qarşı oynatmaqla strateji bir “şirin nöqtə” yaratdı. Brüsseldən Pekinə qədər hər bir böyük paytaxt indi görür ki, əgər Avrasiyadan mal və ya enerji daşınması istənilirsə, Azərbaycan vasitəsilə danışıqlar aparmalıdırlar. Bu, Bakıya həm tranzit haqları, həm də diplomatik rıçaqlar təqdim edir, idarəetmə islahatlarına dair Avropa tələbləri Çin sərmayəsinin minimal şərtlərini yada salır. Çinə isə xatırladılır ki, onun dəhlizi avropalı müştərilər və standartlar olmadan işləyə bilməz.

Arxa planda çoxdan Cənubi Qafqaza öz həyəti kimi baxmağa öyrəşmiş Moskva görünür. Rusiya generalları yenilənmiş Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunu və genişləndirilmiş Türkiyə-Azərbaycan müdafiə təlimlərini əsl narahatlıqla izləyirlər. Çin tərəfindən maliyyələşdirilən hər yeni terminal Rusiyanın tranzit inhisarından uzaqlaşır və Almaniyanın dəstəklədiyi hər bir gömrük islahatı Moskvanın Ermənistan və Azərbaycan üzərində nüfuzunu zəiflədir. Bununla belə, Rusiya özünü Almaniyanın qanunvericilik bazaları ilə Çin balans hesabatları arasında sıxışdırıb, vaxtilə nəzarət etdiyi məkanda öz strategiyasını yenidən yoxlamaq məcburiyyətində qalır”.

R.Tağızadə bildirib ki, ABŞ strateqləri Ştaynmayerin Qafqazın Avropaya inteqrasiyasına təkan verməsini alqışladılar:

“Bu, uzun müddətdir ABŞ-ın məqsədi idi, lakin indi Çinin maliyyə izinin Qərbin təsir imkanlarını azalda biləcəyindən narahatdırlar. Əgər Azərbaycan qazı Çin müqavilələri əsasında şərqə axarsa, Avropanı Rusiya enerjisindən ayırmaq üçün daha az həcm əldə oluna bilər. Bakının Pekin və Ankara ilə təhlükəsizlik əlaqələri dərinləşərsə, Qafqazda sabitliyin formalaşmasında Vaşinqtonun əli zəifləyəcək. Buna cavab olaraq ABŞ nümayəndələri sakitcə Azərbaycanla yeni kredit imkanları və genişləndirilmiş hərbi təlimlər təklif edirlər. Belə addımlar Bakıya Vaşinqtonun Berlin və Pekindən əlavə kritik tərəfdaş olaraq qaldığını xatırlatmaq məqsədi daşıyır.

Bu manevrləri birləşdirən fundamental geosiyasi reallıq odur ki, Azərbaycan qədim periferik enerji tədarükçüsü imicini geridə qoyaraq ortaya çıxmaqda olan çoxqütblü sistemin mərkəzi aktoruna çevrilib. Bakı bu yeni statusunu yalnız neft və qaz ixracından deyil, həm də Çinin qatar xətlərindən, Almaniyanın ticarət axınlarından, Rusiyanın tranzit marşrutlarından, Türkiyənin strateji təşəbbüslərindən və ABŞ-ın təhlükəsizlik təminatlarından ibarət mürəkkəb qarşılıqlı asılılıqlar şəbəkəsi qurmaqla möhkəmləndirib. Nəticədə, kiçik Qafqaz dövləti artıq böyük güclərin maraq dairəsində passiv obyekt deyil, Avrasiyanın geopolitik xəritəsində öz taleyinin memarı rolunu oynayan fəal subyektə çevrilib”.