Novruz bayramı Azərbaycanda ən sevimli və geniş qeyd olunan bayramlardan biridir. Onun əsas atributlarından biri isə müxtəlif yeməklərlə doldurulmuş süfrədir. Biz bayramı olduğu kimi qeyd etmək və qonaqları yaxşı qarşılamaq istəyirik: hər kəs maddi imkanlarını nəzərə alaraq əlindən gələni etməyə çalışır.
Bir çox vətəndaş ailə büdcəsi üçün bir o qədər də nəzərə çarpmasın deyə, Novruza hazırlaşıb. Amma bazarlara və supermarketlərə gələn alıcı axınına baxsaq, son bir neçə gündə alış-verişini bitirənlər də az deyil. Ən məşhurları arasında ət, adətən quzu və toyuq əti, düyü, müxtəlif qoz-fındıq və quru meyvələr, yağ, bal, yumurta və s. var. Bayram üçün adətən plov, müxtəlif ət yeməkləri, çoxlu şirniyyatlar hazırlayırlar, lakin qiymətlərin baha olduğunu nəzərə alsaq, bayram vətəndaşlara kifayət qədər baha başa gəlir.
Son illər bütün dünyada ərzaq məhsullarının qiymətləri durmadan artmaqdadır ki, bu da əlverişsiz hava şəraiti ilə əlaqədar istehsalın azalması, logistik xidmətlərin artması və tələbatın artması ilə izah olunur. Daxili bazar beynəlxalq tendensiyaları tam əks etdirir. Belə ki, təkcə 2025-ci ilin fevral ayında Azərbaycanda süfrə marqarini, kərə yağı, günəbaxan və qarğıdalı yağları, bir çox meyvə və tərəvəz, qoz, fındıq, qara və yaşıl çay, şokolad məhsulları, meyvə şirələrinin qiymətlərində artım müşahidə olunub. Mal əti, pasterizə olunmamış süd, yumurta, göyərti, brokoli, bolqar bibəri isə ucuzlaşıb, digər ərzaq məhsullarının qiymətləri isə dəyişməz qalıb.
Bayram ərəfəsində, istehlakçıların qeyd etdiyi kimi, qabığı soyulmuş qoz-fındıqların qiymətləri xüsusilə artıb. Bəs bu il bir azərbaycanlı ailəsi üçün orta hesabla bayram süfrəsi neçəyə başa gəlir? Əlbəttə ki, çox şey iştahınızdan və qastronomik üstünlüklərinizdən asılıdır, lakin rəqəm hələ də kifayət qədər böyükdür.
Bəzi hesablamalara görə, dörd nəfərlik ailə bayram süfrəsi üçün təxminən 250 manat xərcləməli olur. Plov 30 manat, dolma 20-25 manat, toyuq ləvəngi təxminən 15 manat, balıq yeməkləri 15-20 manat civarındadır.
İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev AYNA.AZ-a deyib ki, bazarlarda qabıqlı qozun kiloqramı 7 manat civarında, qabığı soyulmuş isə 15-17 manat arasındadır: “Qabıqlı fındıq orta hesabla 8 manat, qabığı soyulmuş 15 manat, keyfiyyətli qabığı soyulmuş badam 24-25 manat, müxtəlif quru meyvələr 12-22 manat, xurma 8-15 manat arasındadır. Şabalıdın kilosu 3,5-10 manat, ağ kişmiş 8-20 manat, alça qurusu 6-10 manat, gavalı 4-15 manat arasındadır. Meyvə-tərəvəz də kifayət qədər bahadır: alma və armud 4-10 manat, pomidor 4-5 manat, xiyar 3-4 manat, soğan və kartof 1,5-2 manat, portağal 5 manat, banan 3 manat, heyva 4 manatdır. Yaxşı quzu ətinin kilosu 20 manat civarındadır.
“Bu, bazarlarda orta qiymətdir, lakin müxtəlif pərakəndə satış məntəqələrində qiymətlər bir qədər fərqli ola bilir. Supermarketlərdə onlar daha yüksəkdir. Bölgələrdə qiymətlər paytaxta baxanda nisbətən aşağıdır. Bakıda bir çox istehlakçıların fikrincə, ən münasib qiymətlər məhsulun birinci əldən satıldığı fermer yarmarkalarındadır. Amma orada da maksimum 20% qənaət edə bilirik”, - deyə Qarayev bildirib.
Onun sözlərinə görə, satıcılar tələbatın çox olmamasından şikayətlənirlər: “Hətta bayramqabağı günlərdə vətəndaşlar əvvəlki bayramlardan daha az ərzaq alıb, qənaət etməyə çalışıblar. Birincisi, əhalinin bir hissəsinin maddi vəziyyəti pisləşib. Və bu tendensiya təəssüf ki, son illərdə müşahidə olunur. Bundan əlavə, insanlar başa düşürlər ki, qarşıda uzun tətillər var, bu müddət ərzində əlavə xərclərin qarşısını almaq mümkün deyil. Ona görə də əllərində olan hər şeyi yalnız bayram süfrəsində xərcləməməyə çalışırlar. Amma buna baxmayaraq, qazanılan pulun demək olar ki, hamısı ərzaq və kommunal xidmətlərə gedir. Həyatın digər sevincləri üçün praktiki olaraq pul qalmır. Vətəndaşlar tanıyıram ki, bir kisə kartof, bir kisə soğan, topdan ət alıb bayrama ləvazimat toplayıb. Belə ehtiyatlar 150 manat civarındadır”, - iqtisadçı bildirib.
Qarayev hesablayıb ki, 4 nəfərlik ailə üçün bayram süfrəsi nə az, nə çox - 160 manata başa gəlir: “Bu da, vətəndaş çox ixtisar edərsə... Bu halda menyuya sərinləşdirici içkilər və ənənəvi şirniyyatlar daxil deyil”.
Dayanıqlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev AYNA.AZ-a deyib ki, çox təvazökar masaya 100 manat xərcləmək olar, amma orta hesabla dörd nəfər üçün 200 manata qədər xərc çıxır. Qonaqları da nəzərə alsaq, 250 manat civarında xərc alınır. Quş əti, balıq, quru meyvə və qoz-fındıq bahalaşıb. Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, bayram süfrəsi ötən illə müqayisədə 15 faiz daha bahadır”.
“Novruz bayramında ən böyük xərc aparanlardan biri paxlavadır. Əgər əvvəllər onu 12-17 manata almaq olardısa, indi normal paxlavanın xərci 30-35 manat civarındadır. Özünüz hazırlaya bilərsiniz. Ancaq təbii ki, ehtiyac olan hər şeyi daxil etsəniz, yenə ucuz olmayacaq. Çünki yüksək keyfiyyətli qoz-fındıq və bal bahadır”, - ekspert vurğulayıb.
Ağayev bildirib ki, daha çox vətəndaşlar şirniyyatları özləri bişirməkdənsə, mağazadan almağa və ya sifariş verməyə üstünlük verirlər: “Şəkərburanın kiloqramı təqribən 25-30 manat, şorqoğal 1,2-2 manat, badambura isə 2,5 manatdır”.
Yeri gəlmişkən, ekspertlər şirniyyatların hansı şəraitdə hazırlandığı və içindəki inqrediyentlərin keyfiyyəti məlum olmadığı üçün yoxlanılmamış yerlərdən, xüsusən də küçədən almamağa çağırırlar.
