Moskvada “Bərabər və bölünməz təhlükəsizlik arxitekturası: Cənub və Şərq dövlətləri üçün imkanlar və təhdidlər” mövzusunda keçirilən iki günlük zirvə görüşündə Rusiya tərəfinin yeni dünya düzənin yaradılmasında BRİCS-in rolunu xüsusi qabartması diqqət çəkib. Məsələn, Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqunun iddiasına görə, “BRİCS-ə marağın artması dünya nizamının çoxqütblülüyünün dəstəklədiyinin bariz nümunəsidir”. Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov da BRİCS ölkələrinin tərəfdaşlığı əsas qlobal oyunçular və onların müxtəlif qitələri, mədəniyyətləri və dinləri təmsil edən tərəfdaşları arasında konstruktiv çoxtərəfli qarşılıqlı fəaliyyətin nümunəsi adlandırıb. BRİCS 2006-cı ildə yaradılıb, Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin, Cənubi Afrika Respublikası, Misir, Efiopiya, İran və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərini özündə birləşdirən hökumətlərarası təşkilatdır. Əvvəlcə investisiya imkanlarını müəyyən edən qruplaşma hökumətləri 2009-cu ildən bəri hər il rəsmi sammitlərdə toplaşan və çoxtərəfli siyasətləri koordinasiya edən vahid geosiyasi bloka çevrilib. Təşkilata üzv ölkələrin ümumi əhalisi 3 milyard 240 milyon civarındadır. Bundan başqa, üzv ölkələrin iqtisadiyyatlarının ümumi həcmi 26 trilyon dollara yaxındır. Bu, dünya iqtisadiyyatının 26 faizini təşkil edir. Bu səbəbdən təşkilata üzv olmaq istəyən ölkələrin sayı çoxdur.

Baxmayaraq ki, Braziliya, Hindistan və CAR Qərblə qarşıdurmada maraqlı deyil, amma Pekin və Moskvanın məqsədi BRİCS-i anti-Qərb blokuna çevirməkdir. Bundan başqa, Pekin təşkilata daha çox ölkənin üzvlüyünə müsbət yanaşır.

Yada salaq ki, ötən il Azərbaycan da BRİCS-ə daxil olmaq üçün rəsmi müraciət edib. Çin tərəfi BRİCS əməkdaşlığında Azərbaycanın iştirakını alqışlayıb. BRİCS hazırda Türkiyə də daxil olmaqla dünyanın 40 ölkəsi ilə bu və ya digər formada əməkdaşlıq və ya üzvlük müzakirələri aparır. Lakin BRİCS Avropa İttifaqı və ya NATO kimi bir blok deyil, nizamnaməsi və üzvləri üzərində tələbləri və öhdəlikləri yoxdur.

Üzv olmaq istəyən dövlət BRİCS-ə rəhbərlik edən ölkəyə müraciət edir. Müraciət edən ölkə əvvəlcə “üzvlüyə maraqlı” statusunda olur, sonra perspektivli üzv dövləti adını alır. Daha sonra “dəvət olunmuş BRİCS üzv dövlət” statusuna keçir və nəhayət 4-cü mərhələdə BRİCS üzvü olan dövlət olur.

Rəsmi Bakı da BRİCS-ə üzvlükdə niyyəti nəqliyyat, kommunikasiya və ticarətlə bağlı fəaliyyətlərində aktiv şəkildə iştirak etməkdir. Amma sonuncu konfransın tezislərindən aydın olur ki, xüsusilə Rusiya BRİCS-i Qərbə qarşı güc kimi istifadə etmək istəyir. Bu halda Azərbaycan BRİCS-ə üzvlükdən vaz keçə bilərmi?

Politoloq Yusif Bağırzadə “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, BRİCS-i cəlbedici edən əsas meyarlardan biri bu təsisatın çoxşaxəli dialoqu fəal şəkildə təşviq etməsi, neytrallıq və açıqlıq siyasəti ilə bağlıdır: “Bu siyasət BRİCS-ə təsir dairəsini genişləndirməyə və Qərb institutlarından asılılığa son qoymaq istəyən daha çox inkişaf etməkdə olan ölkələri cəlb etməyə imkan verir. Digər vacib məqam isə BRİCS-in müxtəlif siyasi sistemlərə və iqtisadi modellərə malik ölkələri özündə birləşdirməsi ilə bağlıdır ki, bu da təşkilatı müasir dövrün müxtəlif çağırışlarına qarşı çevik və uyğunlaşa bilən edir. Ölkəmizin BRİCS-ə üzvlükdə maraqlı olması isə çoxtərəfli diplomatiya həyata keçirməsi ilə bağlıdır. Belə ki, regionda sülhün, təhlükəsizliyin təmin edilməsi, yeni əməkdaşlıq formatlarının yaradılması dövlətimizin xarici siyasətində xüsusi yer tutur. Bu isə öz növbəsində müxtəlif qütblərin bir araya gətirilməsində, yeni dostların, tərəfdaşların qazanılmasında Azərbaycanın rolunu daha da artırır. Başqa sözlə desək, Rusiyanın istəklərinə baxmayaraq, yuxarıda da dediyim kimi, müxtəlif siyasi sistemlərə və iqtisadi modellərə malik ölkələri özündə birləşdirən və çoxşaxəli dialoqu və neytrallığı təşviq edən bir qurumu anti-Qərb blokuna çevirmək elə də asan məsələ deyil. BRİCS-i təsis edən beş ölkədən üçünün - Braziliya, Hindistan və Cənubi Afrika Respublikasının Qərblə ticari münasibətləri ortadadır. BRİCS-ə sonradan qoşulan Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Misir kimi ölkələrin də Qərblə kifayət qədər yaxşı iqtisadi-ticari münasibətləri mövcuddur. BRİCS+ çərçivəsində tərəfdaş ölkə status almış ölkələrin də bir qismi Qərblə yaxşı iqtisadi münasibətlərə malikdir. Üstəgəl, təsisatın aparıcı güclərindən biri olan Çin üçün də elektromobil və süd məhsulları ilə bağlı ticarəti çəkişmələrə baxmayaraq Avropa İttifaqı ən böyük ticarət tərəfdaşı olaraq qalır. Bütün bunları göz önünə gətirdikdə Rusiyanın BRİCS-i anti-Qərb blokuna çevirmək cəhdlərinin fayda verməyəcəyini deyə bilərik. Belə vəziyyətdə isə Azərbaycanın da bu quruma üzvlük istəyindən vaz keçməsi gözlənilmir. BRICS-in anti-Qərb blokuna çevrilməsi bütün tərəflərlə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığı və müstəqil siyasət yürütməyi özü üçün prioritet hesab edən Azərbaycanın da maraqlarına cavab vermir”.

Politoloq Oqtay Qasımov bildirdi ki, Azərbaycan dünyanın müxtəlif güc mərkəzləri, eləcə də bu və ya digər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq etməkdədir: “Bu cür balanslı siyasət davam edir və özünün nəticələrini də verməkdədir. Azərbaycanın son dövrlər maraq göstərdiyi və əməkdaşlıq etdiyi qurumlardan biri də BRİCS-dir. Bu quruma üzv olan ölkələrin bir çoxu ilə Azərbaycan kifayət qədər yaxşı münasibətlərdədir. Eyni zamanda həmin qurumdakı ölkələrin içərisindəki bəzi ölkələrlə bizim sıxıntılarımız var. Bütün bunlara baxmayaraq Azərbaycan BRİCS formatında ikitərəfli əməkdaşlığa üstünlük verir. Keçən il Azərbaycan Prezidenti bu təşkilatın Kazanda keçirilən toplantısına da dəvət olundu. Ölkəmiz BRİCS-lə əməkdaşlığı gələcəkdə daha yüksək səviyyəyə qaldırmaq haqqında da düşünür. Amma Azərbaycan məsələlərə öz maraqları daxilində baxarkən eyni zamanda iştirak etdiyi təşkilatların hansısa qütb və geopolitik qarşıdurmalar zəminində olmasında maraqlı deyil. Belə ki, Azərbaycanın həm Qərblə, həm də qlobal Cənub ölkələri ilə kifayət qədər yaxşı münasibətləri var. Azərbaycan BRICS-in aparıcı ölkələrindən olan həm Rusiya, həm də Çinlə strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinə malikdir. Doğrudur, Rusiya BRİCS-i daha çox qlobal güc mərkəzi kimi Qərblə qarşıdurmada istifadə etməyə çalışır, amma düşünmürəm ki, təşkilata daxil olan ölkələr Rusiyanın bu istəyi ilə razıdırlar”.

Politoloq qeyd etdi ki, BRİCS üzvü olan ölkələrin bəzilərinin ABŞ-la, Qərblə iqtisadi əlaqələri BRİCS ölkələri ilə əlaqələrindən daha dərinə işləyib. Azərbaycan da vəziyyəti anında qiymətləndirir, əgər gələcəkdə bu təşkilatı hansısa bir ideoloji və geopolitik mübarizə mərkəzinə çevirmək cəhdləri olacaqsa, əlbəttə, Azərbaycan oraya üzvlüklə bağlı qərarında bir daha düşünməli olacaq: “Bütün hallarda Azərbaycan BRİCS-lə daha çox ticari və iqtisadi sahədə əlaqələrin gücləndirilməsində tərəfdardır. Azərbaycan geopolitik məsələlərə daha diqqətli və özünün maraqları kontekstindən baxmağa üstünlük verir”.