Azərbaycanda şəhidlik anlayışı müqəddəsdir. Torpağımız, bayrağımız, kimliyimiz uğrunda can verənlər xalqın gözündə təkcə qəhrəman deyil, həm də müqəddəs dəyərdir. Onların ailələrinə göstərilən ehtiram, dəstək və diqqət dövlətin və cəmiyyətin vicdan borcudur. Lakin son dövrlərdə bəzi hallarda bu hörmətin istismara çevrildiyini müşahidə edirik. Bu, nə şəhidin ruhuna uyğundur, nə də cəmiyyətin ədalət hissinə.
Sosial şəbəkələrdə yayılan bir görüntü bu məsələni yenidən gündəmə gətirdi: içkili bir şəxs bilmədən şəhidin şəkli qarşısında təhqiredici hərəkət etmək istəyir, lakin məhəllə sakinləri – xüsusilə də gənclər – onu zorla cəzalandırır, şəhidin anasını gətirirlər. Ana isə onu döyür, diz çökdürür, təhqir edir.
Həqiqətənmi, bu ədalətdir?
Bəli, şəhidin xatirəsinə hörmətsizlik qəbuledilməzdir. Amma qanunları, hüquqları, insan ləyaqətini bir kənara qoyub “biz kimisə cəzalandıra bilərik” düşüncəsi çox təhlükəli tendensiyadır. O içkili adam, bəlkə də, nə etdiyini bilmirdi. Qınanmalı və hüquqi yolla cəzalandırılmalı idi. Amma küçə ədaləti, linç mədəniyyəti – bu bizi nə məğlub etdiyimiz düşməndən fərqləndirir, nə də daha ədalətli cəmiyyətə aparır. Əmin olun ki, şəhid övladınız sizin o görüntülərinizi görsəydi, utanardı, xəcalət çəkərdi.
Şəhid ailələrinin acısı böyükdür, əvəzsizdir. Amma bəzi hallarda bu kədər və ağrı toxunulmazlıq qalxanına çevrilir. “Mən şəhid anasıyam, mənə söz demək olmaz”, “O, qazi olub, ona irad bildirmək günahdır” – bu yanaşma cəmiyyətdə ayrı-seçkilik, qorxu və ədalətsizlik yaradır. Bu, həm də digər şəhid ailələrinə qarşı olan hörməti kölgələyə bilər.
Sürət həddini aşdığına görə yol polisi saxlayır, deyir, mən qaziyəm. Yolda kimləsə sözü çəpləşir, yumruq atır, deyir, qaziyəm, döyüşdə əsəblərim pozulub. Halbuki həmin qazi o vurduğu vətəndaş bu ölkədə rahat gəzsin deyə döyüşüb. Və ya hörmətli şəhid ailələri. Övladınız siz və sizin kimi həmvətənlərimiz bu ölkədə rahat yaşaya bilsin deyə canlarından keçiblər. Xüsusi imtiyazlar, "diplomatik toxunulmazlıq" almaq üçün yox.
Cəmiyyət ədalətlə yaşayar. Qanun, qayda, əxlaq və insan hüquqları hamıya eyni tətbiq olunmalıdır – kimliyindən, keçmişindən, statusundan asılı olmayaraq. Əgər şəhid ailəsi dövlətə və xalqa müqəddəs əmanətdirsə, bu əmanət məsuliyyət tələb edir, üstünlük deyil. Əgər bir qazi savaş meydanında qəhrəman olubsa, bu onun cəmiyyət içində toxunulmazlıqla deyil, nümunəvi davranışla yadda qalmasını tələb edir.
Əgər bu cür istismarlar davam edərsə, sabah hər hansı bir şəxs haqsızlığa məruz qalanda səsini çıxarmaqdan çəkinəcək. Deyəcək, şəhid ailəsidir, heç nə deməyim. Bu isə həm şəhidlərin adına, həm də dövlətin ədalət sisteminə hörmətsizlik olar.
Ən vacibi isə budur: şəhid ailəsinə hörmət – sevgidən gəlməlidir. Əgər biz bu sevgini qorumaq istəyiriksə, istismara yox deməyi bacarmalıyıq. Və cəmiyyət bu cür halları tənqid etməkdən çəkinməməlidir...
