Getdikcə daha çox Fransa ilə bağlı xəbərləri görürük. Fransız siyasətçiləri çox danışırlar, amma az iş görürlər. Lakin indi hər şey başqa cürdür və biz Parisin necə fəallaşdığını müşahidə edirik ki, bu da ukraynalılar üçün sərfəlidir. Bu, Putin və Trampın sözün əsl mənasında zorla özünümüdafiəyə doğru itələdiyi Avropa üçün də sərfəlidir.
Rusiya ilə hər şey aydındırsa, ABŞ-la bağlı bu o qədər də aydın deyil. Bir tərəfdən Vaşinqton NATO-da qalır, digər tərəfdən isə Avropadakı mövcudluğunu zəiflədir və Avropa İttifaqı üçün tariflər tətbiq edir. Bu, sözün əsl mənasında hansısa qeyri-adekvat qonşunun avropalıların özləri hələ güclərini toplamış halda onlara hücum etməsi üçün “dəvət” kimi görünür.
Ağ Ev administrasiyası Şərqi Avropadan qoşunlarını tədricən çıxarır, eyni zamanda, hərbi büdcəsini rekord həddə - 1 trilyon dollara çatdırır. Tramp ad günündə hərbi parad keçirməyi də düşünür... Bütün avtokratların çox sevdiyi paradlar isə cəmiyyətin hərbiləşməsinin real göstəricisidir.
Yəni Tramp güc toplayır və ölkəni böyük müharibəyə (yaxud müharibə təhlükəsinə) hazırlamağa başlayır. Yəqin ki, Avropa deyil: İran (və onun etibarlı qüvvələri, xüsusən də husilər) və Çin Trampın bu cür jestlərinin ən bariz “ünvanı”dır. Baxmayaraq ki, Qrenlandiyanı da xatırlamaq olar. Lakin ada artıq Amerika hərbçiləri tərəfindən tamamilə hərbiləşdirilmişdir, ona görə də amerikalıların onu nəzarətə götürmək üçün burada nəsə etməsinə ehtiyac yoxdur. Bu, yalnız arzu və nəticələrlə üzləşməyə hazır olmaq məsələsidir.
Yanvarın sonunda Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barrot danimarkalılara Qrenlandiyaya qoşun göndərməyi təklif etdi. Lakin danimarkalıların bu müzakirəni davam etdirmək "istəkləri" yox idi. Ancaq aprelin 3-də Danimarkanın Fransız Mistral 3 MANPADS alacağı məlum oldu. Görəsən niyə...?
Aprelin 1-də isə Fransa ilə Latviya arasında müdafiə sənayesi sahəsində əməkdaşlığın “intensivləşməsi” barədə məlumatlar ortaya çıxdı. Bu, artıq Rusiya üçün bir siqnaldır. Bu, Ukrayna ilə barışıq əldə olunacağı təqdirdə Rusiya Federasiyası tərəfindən “qonşulardan biri ilə yerli müharibə” gözləntiləri ilə bağlı “Baltikyanı müdafiə xətti”nin yaradılması fonunda baş verir.
Üstəlik, Ukraynanı dəstəkləyəcəklərini vəd edən və Kremllə barışıq əldə olunacağı təqdirdə “sülhməramlı kontingent” yaratmağa çalışan Britaniya və Fransanın başçılıq etdiyi ölkələr blokunu - “İstəklilər Koalisiyasını” da xatırlamalıyıq. Bütün bunlar amerikan və digər silah istehsalçılarını fransız tərtibatçıları ilə əvəz etmək cəhdləri ilə bağlı xəbərlər selinin fonunda baş verir.
Ümumiyyətlə, son aylar Fransanın hərbi-sənaye sektorunda fəallığı ilə bağlı çoxlu xəbərlər yayılıb. Beləliklə, MBDA Fransa sözün əsl mənasında Ukrayna təcrübəsinin uyğunlaşdırılması olan (lakin daha bahalı və döyüş sınaqları olmadan) “Akeron” ailəsinin "dron raketləri" təqdim etdi. Buna görə də fransızlar “Air Bus”u öz şirkətləri hesab edirlər. O, nəinki ənənəvi təyyarələrini və helikopterlərini daha fəal şəkildə inkişaf etdirir, hətta mövcud hədəf təyyarəsi əsasında pilotsuz LOAD qırıcısını da inkişaf etdirir. Layihənin məqsədi hava hücumundan müdafiə pilotsuz təyyarəsinin yaradılmasıdır ki, bu da Ukrayna təcrübəsinin uyğunlaşdırılmasıdır. Fransa özü də “Rafale” təyyarələri alır, lakin nüvə silahı daşıyıcısı versiyasında.
Üstəlik, Fransa mart ayında kəşfiyyat peykini buraxdı. Yeri gəlmişkən, Ukraynanın An-124 təyyarəsi tərəfindən buraxılış nöqtəsinə çatdırıldı. Həmçinin Tramp Ukrayna ilə kəşfiyyat mübadiləsini dayandırdıqda məhz Fransanın E-3CF hava-desant kəşfiyyat təyyarəsi “Rafale”nin müşayiəti ilə Qara dəniz üzərində kəşfiyyat aparıb. Təxminən eyni vaxtda fransızlar köhnə müqavilələr əsasında rumınlara vertolyotlar və digər silah növləri verdilər.
Və “Patriot”un əvəzi olaraq, Fransa artıq Ukrayna ilə xidmətdə olan və ekspertlərin kiçik həcmli raket istehsalı ilə yaxşı, lakin hələ də “xam” layihə kimi qiymətləndirdiyi SAMP/T-nin Fransa-İtaliya analoqunu təklif edir. Yəni bu, yaxşı bazadır, lakin hələ də inkişaf etdirilməlidir. O cümlədən Ukrayna təcrübəsi nəzərə alınmaqla. Eyni zamanda, Fransa barıt istehsalını bərpa edir.
Lakin Tramp administrasiyasının Avropaya qarşı qeyri-müəyyən və bəzən açıq-aşkar düşməncəsinə bəyanatları Fransanın özünü daha da “Avropanın hərəkətverici qüvvəsi” kimi göstərməsi üçün katalizator oldu. Axı “təbiət boşluğa nifrət edir” və əgər amerikalılar bazarı azad etməklə özlərinə problemlər yaradırlarsa və almanlar seçkilərdən sonra heç bir şəkildə özlərini toparlaya bilmirlərsə (italyanlar və digər avropalılar bu rolu öz üzərinə götürməyə hazır deyillər), deməli, Paris vəziyyətdən istifadə edir. Ukrayna isə bu işdə öz təcrübəsi ilə ona kifayət qədər kömək edir. Çünki bu, bizim üçün də sərfəlidir.
Makron martın 14-də ən böyük silah istehsalçıları ilə görüşdə amerikalıların hər şeyi əvəz etmək kursunu açıqladı. O, eyni tezisi Fransa potensialının pilot layihəsi olan “İstəklilər Koalisiyası” çərçivəsində keçirdiyi görüşlərdə də təkrarlayıb.
Biz mahiyyət etibarı ilə “Yeni Antanta” formatında hərbi ittifaq olmasaydı, ən azı onun üçün güclü “əlfəcin” görürük. Burada Rusiya İmperiyasının əvəzinə Ukrayna Qara dənizdə hərbi qüvvə kimi qəbul edilir.
ABŞ Yaxın Şərq və Asiyada özünü gücləndirmək üçün Avropadakı varlığını azaldarkən, Fransa əksinə, Afrikadan kontingentini çıxararaq Avropadakı fəaliyyətini artırır. Mart ayında fransızlar Seneqaldan, fevralda isə Kot-d'İvuardan çəkilməyə başladılar. Ancaq burada onları təəssüf ki, ruslar və çinlilər “əvəz edirlər”. Çinlilər - maliyyə və iqtisadi cəhətdən, ruslar isə - məhz hərbi qüvvə kimi.
Kreml bu yaxınlarda Mali, Niger və Burkina Faso hərbi xuntaları arasında “Qarşılıqlı Müdafiə Paktı”na yeni təkan verib, onların xüsusi əməliyyat qüvvələrini silahlandırmaq və təlim keçmək vədi verib.
Emmanuel Makronun fəaliyyəti bir çox tarixi paralellər yaradır, çünki fransızların zəngin hərbi tarixi var. Baxmayaraq ki, De Qolldan sonrakı onilliklər Fransa üçün Amerika “çətiri” altında deqradasiya dövrü idi. Antanta isə belə bənzətmələrin sonuncusu deyil.
Fransa tarixindən başqa bir tarixi nümunə də var ki, o, cənab Makronun hərəkətlərinə yaxın ola bilər. Bu Napoleondur. Amma onların ən məşhuru deyil, ilk Napoleonun qardaşı oğlu olan III Napoleon Bonapart. O, həm də Fransanın ikinciiİmperatoru və İkinci Respublikanın ilk və sonuncu prezidenti idi.
Məhz Lui Napoleon Krım müharibəsi zamanı Moldovanı və Valaxiyanı ruslar tərəfindən tutulmaqdan qorumaq və Balkanları Osmanlı İmperiyasının təsiri altına salmaq bəhanəsi ilə Rusiyaya qarşı kifayət qədər uğurla vuruşdu.
Fransada rusiyapərəst Le Penin təmsil etdiyi müxalifətin indi məhdudlaşdırılması erkən Lui Napoleonun hərəkətləri ilə bağlı müəyyən dejavu yaradır.
Fransa digər Avropa ölkələri ilə nə qədər güclü müttəfiqdirsə, Ukrayna üçün bir o qədər yaxşıdır. Lakin Krım müharibəsi süjet xəttinə baxmayaraq, III Napoleonun şəxsiyyəti Makron üçün daha çox mənfi simvoldur. Çünki o, bütün digər hərbi macəralarını itirdi. Beləliklə, o, Meksikada hərbi yürüşə başladı, Mexiko şəhərini tutdu, orada “imperiya” qurdu və Avstriya arxdukesini kukla imperator təyin etdi.
Vətəndaş müharibəsi ilə parçalanan və nəhayət müflis olan Meksikada Fransanın hökmranlığı altında olan Avstriya “imperatoru”... Doğrudan da, nə səhv ola bilər? Yeddinci ildə fransızlar artıq kifayət qədər maliyyə olmadığı üçün oradan qaçmağa məcbur oldular və Fransanın özündə kifayət qədər ciddi problemlər başladı.
Bəs III Napoleon necə hərəkət etmək qərarına gəldi? Hərbiləşməni dayandırdı, iqtisadiyyatı bərpa etdi, yoxsul əhaliyə dəstək verdi. Təkcə bu qədər? Xeyr, o, Almaniyaya hücum etmək qərarına gəldi. Daha doğrusu, o zaman yenicə yüksəlişdə olan və özü imperiya olmaq arzusunda olan Prussiyaya. Məhz fransızlar üzərində qələbələrindən sonra almanlar Elzas və Lotaringiya kimi əsas iqtisadi rayonlarla birlikdə özləri üçün belə bir imperiya aldılar. Bundan sonra Fransanın özündə uzun sürən böhran və revanşizm başladı və bu, sonradan Birinci Dünya müharibəsi ilə nəticələndi. Bundan sonra revanşizm Almaniyanı bürüdü və İkinci Dünya müharibəsi baş verdi...
Çünki o, yalnız hakimiyyətinin əvvəllərində Avropanın digər dövlətləri ilə koalisiya yaratmağa çalışıb. Və nəticə verdi. Lakin sonra o, hər yerdə özü hərəkət etmək qərarına gəldi. Bu isə əks effekt verdi, ərazinin itirilməsi ilə nəticələndi.
Makronun Avropa silah bazarını inhisara almaq cəhdləri isə fransızlara daha çox qazanc əldə etməyə imkan verə bilər. Lakin Avropada yenidən silahlanma tempini cilovlaya bilər – bu, məhz Lui Napoleonun “üslubudur”. Bu, müasir Fransanın qaçmalı olduğu təcrübədir. Yalnız digər ölkələrlə, o cümlədən Ukrayna hərbi-sənaye kompleksi ilə əməkdaşlıq Aİ və Paris üçün “uğur düsturu”dur.
Ancaq əsas nəticə başqa bir şey olacaq. Dünya böyük müharibəyə hazırlaşır. Bunun “qaynar” formatda, yoxsa “İkinci Soyuq Müharibə” kimi baş tutacağı başqa sualdır. Lakin qlobal münaqişə artıq baş verir. Bu, hələ ilkin mərhələdir. Fransa isə yeni geosiyasi reallıqda cazibə mərkəzlərindən biridir. Eynilə Ukrayna kimi. Bu yeni ittifaqların hələ çox uzun yolu var. Axı Almaniya bu dəfə güclü potensialı ilə İngiltərə və Fransaya qarşı deyil, onlarla birlikdə olacaq. Əsas odur ki, tərəfdaşlar "yorğanı" öz üzərlərinə çəkməyə çalışaraq sürətini azaltmasınlar və oxşar şəraitdə keçmişin səhvlərini təkrarlamasınlar.
Müəllif: Andrey Popov – Ukraynalı analitik
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA.AZ-a məxsusdur
