Kuryer işi son illərdə paytaxtda ən çox tələb olunan işlərdən birinə çevrilib. Bir çox pərakəndə satış məntəqələri və ictimai iaşə obyektlərinin bağlandığı, insanların evlərini və mənzillərini çətinliklə tərk etdiyi pandemiya dövründə çatdırılma xidmətlərinə maraq xeyli artdı. İndi getdikcə daha çox şəhər sakini onlardan istifadə edir, onların köməyi ilə vaxt kimi əvəzsiz nemətə qənaət edir.

Lakin bu peşəyə artan tələbat müştərilər, şəhər mühitinin və özlərinin təhlükəsizliyi üçün risklərlə əlaqələndirilir, yəni çatdırılma xidmətlərinə nəzarət gücləndirilməlidir. Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, ərzaq və digər malların daşınması insanlar üçün tez-tez yollarda problem mənbəyinə çevrilir. Mümkün qədər çox sifariş çatdırmaq və müvafiq olaraq daha çox qazanc əldə etmək istəyən onların bir çoxu yol hərəkəti qaydalarına məhəl qoymur, piyadaların və sürücülərin təhlükəsizliyinə təhlükə yaradır.

Zəif xidmətlə bağlı şikayətlər də var və bir-iki il əvvəl kuryerin müştərinin sifarişinin dadına baxan videosu müzakirələrə səbəb olmuşdu. Digər tərəfdən, çatdırılma işçilərinin özləri iş şəraitinin ağır olmasından şikayətlənirlər.

Problem bu yaxınlarda, ticarət və ictimai iaşə sahəsinə nəzarət edən “Xidmət-iş” Həmkarlar İttifaqları Federasiyası tərəfindən araşdırılıb. Federasiyanın vitse-prezidenti Camaləddin İsmayılov paytaxt kuryerləri arasında sorğu keçirib və nəticələri AYNA ilə bölüşüb.

“Əvvəllər heç bilmirdik ki, demək olar ki, bütün mallar birbaşa evinizə çatdırıla bilər. Ərzaq üçün mağazaya, hazır yemək üçün kafe və restoranlara, mebel, paltar və s. üçün müvafiq mağazalara getməyə ehtiyac yoxdur. Vətəndaşlar getdikcə daha çox onları onlayn seçir və özlərinə uyğun olan vaxtda sifariş verirlər. Çatdırılma xidmətində əsasən hazırda iş tapmaqda böyük problemlər yaşayan gənclər çalışır. Böyük müəssisələr praktiki olaraq yoxdur, əlaqələr olmadan bir çox yerlərdə işə düzəlmək mümkün deyil və hamının lazımi təhsili yoxdur. İndi kuryer kimi işə düzəlmək ən asandır”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Rusiyada bu iş hətta ölkə iqtisadiyyatı üçün təhlükə hesab olunurdu. Çünki bəzi rusiyalı ekspertlərin fikrincə, bu işdə sağlam və fiziki cəhətdən güclü, digər sahələrdə iş tapa bilən insanlar çalışır. Azərbaycanda kadr qıtlığı olmadığı üçün çətin ki, belə təhlükə ilə üzləşmirik. Əksinə, təklif tələbi xeyli üstələyir. Kuryer xidmətlərinin daxili bazarı böyüyür, lakin kuryerlərin özləri əmək bazarında ən həssas təbəqələr arasında qalırlar. Onların işi müxtəlif riskləri ehtiva edir.

İsmayılovun sözlərinə görə, işəgötürənlər onları əmək müqaviləsi ilə deyil, xidmət müqaviləsi ilə işə götürürlər: “Onlar VÖEN əsasında işləməyə və qanunun tələb etdiyi kimi bütün vergiləri özləri ödəməyə məcburdurlar. Onların məzuniyyəti, xəstəlik məzuniyyəti, sosial müavinətləri, standartlaşdırılmış iş saatları yoxdur. Xüsusi yerlərdə, məsələn, kiçik mağazalarda və ya kafelərdə işləyənlər çox vaxt bu şəkildə də qeydiyyatdan keçmirlər. Onlayn platformalarda işləyən kuryerlər adətən heç vaxt işəgötürənlərini şəxsən görməyiblər. Onlar nəqliyyat vasitələrini öz hesablarına alırlar - bəzilərinin moped və ya motosiklet üçün kifayət qədər pulu var, bəzilərinin isə yalnız velosiped üçün pulu çatır. Kuryer xidməti adətən onlara yalnız ərzaq məhsullarının daşınması üçün termal çantalar verir”.

Maaş məsələsinə gəlincə, bəzi işəgötürənlər kuryerlərin gündə orta hesabla 40-50 manat qazandığını iddia edir. Amma kuryerlərin özləri etiraf edirlər ki, bu rəqəm nadir hallarda 25 manatı keçir. Bir sıra şirkətlər getdikləri yürüşü düz xətt üzrə hesablayır ki, bu, ekspertin qeyd etdiyi kimi, kökündən yanlışdır. Xatırladaq ki, aşağı çatdırılma tarifləri bu işçilərin boykot elan etmələrinə səbəb olmuşdu.

“Az-çox normal məbləğ qazanmaq üçün kuryer istənilən hava şəraitində mümkün qədər çox işləməyə və sifarişləri mümkün qədər tez çatdırmağa məcburdur. Belə tələskənlik çox vaxt ya onlar, ya da digər yol istifadəçiləri üçün pis nəticələnir. Son bir neçə ildə onların iştirakı ilə baş verən qəzaların sayı kəskin artıb. Və növbəti illərdə vəziyyət daha da pisləşmək təhlükəsi altındadır. Bir çox kuryer nəticədə ağır, bəzən isə ölümlə nəticələnən xəsarət alır. İşəgötürən onları və nəqliyyat vasitələrini bədbəxt hadisələrdən sığortalamadığından onlara və ya ailə üzvlərinə heç bir kompensasiya ödənilmir”, - deyə ekspert vurğulayıb.

Çox vaxt kuryerin günahı ucbatından yol qəzalarında piyadalar və sürücülər əziyyət çəkirlər. Bu halda təkcə o deyil, onu işə götürən şirkət də məsuliyyət daşımalıdır. İşə qəbul etməzdən əvvəl həmin şəxsin heç olmasa, mövcud nəqliyyat vasitəsini idarə edə biləcəyini öyrənməli, ayıq olub-olmadığını, narkotik qəbul edib-etmədiyini yoxlamalı, tibbi müayinədən keçməsini tələb etməlisiniz.

“Amma bu, həyata keçirilmir. Kuryer bir şəkildə müştərilərin hüquqlarını pozubsa, işəgötürən də məsuliyyət daşımalıdır. Lakin biz bu mexanizmi hələ işləyib hazırlamamışıq. Əmək qanunvericiliyinə dəyişikliklər edilməli və işəgötürənlər kuryerlərlə əmək müqaviləsi bağlamalıdırlar. Kuryerlər üçün maarifləndirici təlimlər keçirmək, həmkarlar ittifaqı təşkil etmək lazımdır, lakin işəgötürənlər bizimlə əlaqə saxlamaq istəmirlər. Həmkarlar ittifaqı yaradılarsa, həmkarlar ittifaqı təşkilatı işəgötürənlərdən kollektiv müqavilə bağlamağı tələb edə biləcək”, - deyə müsahibimiz fikrini yekunlaşdırıb.

Ayna.az