Adətən olduğu kimi, qiymət artımının ləngiməsi ilə bağlı rəsmi xəbərlər həmişə adi istehlakçıların inflyasiya hisslərinə uyğun gəlmir. Hesab olunur ki, buna səbəb əvvəlki kifayət qədər kəskin artımdır. Onlar bildirirlər ki, vətəndaşlar hələ də yeni qiymət reallıqlarına öyrəşməyiblər və buna görə də qiymətlərin indiki yavaşlaması ilə bağlı bütün faydaları hiss etmirlər.
İnanmaq asandır, lakin adi istehlak səbətinin qiyməti də eyni qalmır. Üstəlik, qiymət dinamikası təkcə müvafiq inflyasiya statistikasını aparan profilli komitənin statistik hesabatlarında öz əksini tapmır. Ölkənin istehlak bazarında orta qiymətin artım tempi ilə bağlı müəyyən nəticələr bizim pərakəndə satışda durmadan artan dövriyyəyə dair məlumatlardan irəli gəlir.
Dövlət Statistika Komitəsi (DSK) bildirir ki, son bir ildə pərakəndə əmtəə dövriyyəsi durmadan artıb. Bu proseslərin əsasında yerli ekspert dairələrinin nümayəndələri qiymət dinamikasını qeyd və ayırd edirlər. DSK-nın məlumatına görə, ötən ilin yanvar-noyabr aylarında əhaliyə satılan məhsul və xidmətlərin dəyəri xeyli artıb. Belə ki, on bir ayda bu sahədə ümumi dövriyyə daha 4,8 faiz artaraq 67,4 milyard manat təşkil etmişdir.
Əlamətdar haldır ki, əmtəə və xidmətlərin satışından əldə edilən gəlirin əsas hissəsi - ticarət dövriyyəsinin təxminən 80 faizi pərakəndə satışdan gəlir. Qalanı isə əhaliyə pullu xidmətlər və ictimai iaşə dövriyyəsidir.
Bütün bunların fonunda ötən ilin yanvar-noyabr aylarında 2 faizlik inflyasiya ilə bağlı rəsmi statistika diqqət çəkir. İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya şərhində deyib ki, alternativ inflyasiya hesablamalarının olmadığı bir şəraitdə artımın real səviyyəsini mühakimə etmək kifayət qədər çətindir: “Çünki bahalaşmanı hesablamaq üçün başqa mənbələr yoxdur. Dövlət Statistika Komitəsi bu funksiyaya malik yeganə strukturdur”.
Bu arada, gələn il istehlak qiymətlərində artım gözləntiləri keçən ilki inflyasiya fonunu əhəmiyyətli dərəcədə üstələyir. İqtisadiyyat Nazirliyi hesab edir ki, 2025-ci ildə illik inflyasiya 4,6 faiz təşkil edəcək, 2026-cı ildə isə 4 faiz səviyyəsində olacaq. Mərkəzi Bankın inflyasiyanın 5,8 faiz səviyyəsində olacağını proqnozlaşdıran açıqlamaları da növbəti ildə qiymət artımının sürətinin ötən ilkindən yüksək olacağını göstərir.
Cəmiyyətdə inflyasiyanın qəbulu, qiymətlərin özü ilə bağlı vəziyyət olduqca ziddiyyətlidir. Sorğuda iştirak edən pərakəndə satış şəbəkəsinin müştəriləri etiraf edirlər ki, onlar qeyri-vacib mallara xərcləri məhdudlaşdırmağa çalışırlar. Eyni zamanda, bir çoxları daha ucuz alternativə keçir, onsuz da kiçilən maliyyə imkanlarını çox yükləməməyə çalışır.
Əhəmiyyətli amil: respublika sakinlərinin büdcəsinin ən böyük payı ərzağa düşür. Statistika göstərir ki, ərzaq məhsulları əhalinin xərclərinin strukturunda ən güclü yerləri tutur, ailə gəlirlərinin ən böyük payını çəkir. Məsələn, yanvar-noyabr aylarında əhalinin bütün xərclərinin yarıdan çoxu ərzağa yönəldilib.
N.Cəfərlinin sözlərinə görə, vətəndaşların xərclərindəki bu cür balanssızlıq mal və xidmətlərin baha olması ilə müqayisədə əhalinin gəlirlərinin aşağı olmasından xəbər verir: “Zəngin ölkələrdə insanlar gəlirlərinin 20 faizindən də azını yeməyə xərcləyirlər. Yüksək gəlirli ölkələrdə ərzaq xərcləri əhalinin ümumi büdcəsinin kiçik bir hissəsini təşkil edir. Kasıb ölkələrdə insanların demək olar ki, bütün pulları yeməyə gedir. Bu, onların pullarını keyfiyyətli təhsil, xidmətlər, istirahət və qənaət kimi digər vacib şeylərə xərcləmək imkanlarını məhdudlaşdırır”.
Öz növbəsində iqtisadçı ekspert Akif Nəsirli AYNA ilə söhbətində BMT Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO-) hesablamalarına toxunub: “Bu struktura görə, Azərbaycan əhalisi gəlirlərinin 80 faizə qədərini ərzaq məhsullarına xərcləyir. Pulun qalan hissəsi digər zəruri ehtiyaclara gedir. Başqa sözlə, orta statistik Azərbaycan ailəsinin büdcəsində artan xərcləri kompensasiya edə biləcək ehtiyat yığım maddəsi yoxdur”.
“Bununla yanaşı, əhalinin xərclərinin strukturunda ən böyük payı təşkil edən ərzaq məhsullarının bahalaşması rəsmi məlumatları xeyli üstələyir. Alternativ inflyasiyanın ölçülməsi tətbiq edilsəydi, qiymət artımı sürəti daha böyük ölçüdə olardı”, - deyə həmsöhbətimiz vurğulayıb.
Azərbaycanın daxili bazarında artım idxal inflyasiyasının nəticəsi kimi qiymətləndirildiyi üçün, mütəxəssis qiymətləri cilovlamaq üçün yerli istehsalın və xüsusən də kənd təsərrüfatı sektorunun inkişaf etdirilməsini tövsiyə edir.
AYNA.az
