Qonşuda müharibə və Azərbaycan reallığı

Bu müharibə əməliyyat deyil, epizod deyil, hadisə deyil. Bu, ekzistensial təhlükəyə sistemli və qəti cavabdır. İsrail iranlı ayətullahların nüvə düyməsini basmasını gözləyə bilməz və gözləməyəcək. Biz sadəcə bir dövlətlə deyil, ideologiyasını İsraili məhv etmək üzərində quran bir rejimlə qarşı-qarşıyayıq. Onlar bunu gizlətmir - bu barədə açıq şəkildə, illərdir və təkcə təbliğatda deyil, həm də hərbi planlarda danışırlar.

Baş nazir Benyamin Netanyahu bunu açıq şəkildə bildirdi: İsrail qarşısına yeni məqsəd qoyub - təkcə nüvə proqramını dayandırmaq deyil, həm də lazım gələrsə, onun arxasında duran bütün hərbi və siyasi infrastrukturu aradan qaldırmaq. Son günlər aydın siqnallar da var: münaqişə davam edərsə, İsrail ali lider Əli Xameneyinin sıradan çıxarılmasını istisna etmir. İntiqamdan, ideologiyadan deyil, zəncirin məntiqi nəticəsi olaraq: İsrailin fiziki varlığını təhdid etsəniz, hərbi hədəfə çevrilirsiniz.

Netanyahu vurğulayıb ki, zərbələr artıq İranın nüvə proqramını 5-7 il geriyə qoyub. Amma bu, kifayət deyil - çünki rejim yerində qalsa, o, sadəcə olaraq sıfırdan başlayacaq. Məhz buna görə də İsrail İranı tərksilah etmək imkanlarına təkcə texnoloji tapşırıq kimi deyil, həm də regionu nüvə şantajından azad etmək missiyası kimi baxır.

Biz İran xalqı ilə döyüşmürük. Biz bütün Yaxın Şərqi - Tehrandan Beyruta, Sənadan Dəməşqə qədər girov saxlayanlarla mübarizə aparırıq.

İranda daxili dəstək olmasaydı, buna nail ola bilərdimi?

Xeyr və bu, əməliyyatın müvəffəqiyyətinin əsas elementlərindən biridir.

İsrail kəşfiyyatı, ilk növbədə, “Mossad”, miqyası və dəqiqliyi baxımından görünməmiş bir əməliyyat həyata keçirdi - təkcə texniki deyil, həm də kəşfiyyata əsaslanır. Müxalifət xadimlərinin, ayrı-ayrı komandirlərin, keçmiş hərbçilərin, hətta sıravi vətəndaşların da daxil olduğu İran daxilindən dəstək sayəsində bütün hərbi strukturun dəqiq konfiqurasiyasını qurmaq mümkün oldu. Bu insanlar riskə getdilər, lakin İsrailə kömək etməklə öz gələcəklərinə şans verdiklərini başa düşdülər.

Ləğv edilən ilk hədəflər arasında İsfahandakı əsas komanda mərkəzləri, Natanzdakı uranın zənginləşdirilməsi kompleksinin infrastrukturu, mobil hava hücumundan müdafiə radar platformaları, SEPAH qərargahı və pilotsuz uçan aparatların idarəetmə mərkəzləri olub. İran hərbi və elmi iyerarxiyasında ən azı doqquz yüksək rütbəli şəxs də sıradan çıxarılıb. Daxildən verilən bu dəqiq məlumat olmasaydı, bu zərbələr qeyri-mümkün olardı və ya İsrailə daha çox baha başa gələrdi.

Bu gün İsrail ordusu və kəşfiyyatı simbioz əsasında fəaliyyət göstərir: texnoloji üstünlük və dərin daxili bilik. Bu, klassik müharibə deyil. Bu, “İsrailə ölüm” şüarı altında atom bombası yaradanların məhv edilməsi üçün aparılan cərrahi kampaniyadır.

Müharibənin tez bitməsini gözləmək olarmı? Bunun üçün hansı şərtlər var?

Tez sonluq mümkündür, lakin İranın şərtləri ilə deyil. Bu, o zaman mümkündür ki, İran rəhbərliyi texnoloji və strateji baxımdan uduzduğunu anlasın. Bu gün artıq göz qabağındadır: nüvə proqramının infrastrukturu məhv edilib, layihə ən azı beş il ləngiyib, bir çox aparıcı alimlər sıradan çıxarılıb, laboratoriyalar dağıdılıb, logistika marşrutları məxfilikdən çıxarılıb.

Tehran bu faktı başa düşsə və qəbul etsə, onların minimal reputasiya itkiləri ilə vəziyyətdən çıxmaq şansı olacaq. Bu, regional zehniyyət üçün son dərəcə vacibdir: Yaxın Şərqdə siz uduzub bunu açıq etiraf edə bilməzsiniz, ancaq ritorikanı dəyişdirib, məğlubiyyətdən tamamilə qaçaraq iqtisadi gündəmə keçə bilərsiniz. İsrail bunu başa düşür. Əgər iranlılar inkişaf yolunu - iqtisadiyyat, inteqrasiya, ticarət, infrastruktur - seçsələr, regionda heç kim onların bir vaxtlar bomba düzəltməyə cəhd etdiyini xatırlatmayacaq.

Lakin Qərbin mövqeyini bu qədər təsirsiz edən məhz Şərqin psixoloji strukturunu dərk etməməkdir. Vaşinqton və Brüssel hələ də hesab edir ki, kağız imzalamaq kifayətdir və problem aradan qalxacaq. Tehran başqa cür düşünür: təzyiq alçalmadır, alçaldılma isə cavab tələb edir. Ona görə də İran rejimi danışıqlardansa müharibəyə üstünlük verir. Təslim ola bilməz, amma özünü inkişaf yolunu seçmiş kimi göstərə bilər. Bu senari baş tutsa, müharibə tez bitə bilər. Əks halda, İsrail təhlükəni sona qədər məhv etməyə davam edəcək.

Azərbaycanın bu mənzərədə rolu nədir?

Azərbaycan bizim dostumuz, strateji tərəfdaşımızdır və regional balansın mühüm elementidir. İsrail Bakıya sadəcə müttəfiq kimi deyil, ərəb dünyası ilə dostluğumuzun dirijoru kimi baxır. Məhz Azərbaycanın müsəlman dünyasındakı nüfuzu sayəsində bir sıra körfəz dövlətləri İsraili düşmən kimi deyil, əməkdaşlıq edə biləcəkləri qonşu kimi qəbul etməyi asanlaşdırıb.

Azərbaycan münaqişədə birbaşa iştirak etməsə də, biz mənəvi dəstək hiss edirik - həm hakimiyyətdən, həm də xalqdan. İsrail bunu dərindən qiymətləndirir. Belə məqamlarda məhz bu sözsüz həmrəylik əsas rol oynayır: o, siyasi sabitliyi təmin edir, beynəlxalq kontekst yaradır, arxa cəbhəmizi gücləndirir.

Hazırkı vəziyyətdə Bakı hansı riskləri daşıyır?

Azərbaycan potensial turbulentlik zonasındadır. İranın şimalından qaçqın axını artmağa başlaya bilər. Artıq Azərbaycan ərazisi ilə həmsərhəd vilayətlərdən mülki əhalinin köçürülməsi baş verir. Bunun üçün hazırlıq tələb olunur - maddi-texniki, sanitar və inzibati.

Tehran artıq informasiya təxribatları həyata keçirir. İran Azərbaycanı “sionistlərin müttəfiqi” və “zərbələrin günahkarı” kimi göstərməyə çalışır. Bu, yalandır, ancaq daxili səfərbərlik üçün istifadə olunacaq. Bu təxribata uymamaq və Bakının həmişə etdiyi kimi praqmatik davranmaq vacibdir.

Bölgənin iqtisadiyyatı da gərginlik hiss edir. Nəqliyyat və enerji marşrutları - xüsusilə Xəzər regionundan keçən - nəzarət altındadır. İstənilən eskalasiya təchizat, logistika və beynəlxalq müqavilələrin sabitliyinə təsir göstərə bilər.

Buna baxmayaraq, İsrail Azərbaycanın bu mərhələni ləyaqətlə keçəcəyinə əmindir. Biz bu ölkədə balans, ağıl və strateji yetkinlik nöqtəsi görürük. Və buna görə də biz Bakı ilə çiyin-çiyinə durmaqdan qürur duyuruq - təkcə tərəfdaş kimi deyil, həm də əsl dost kimi.

Bu gün Azərbaycanın praktiki rolu nədən ibarətdir?

Azərbaycanın səsi regionda və onun hüdudlarından kənarda eşidilir. Onun mövqeyi Şərqlə Qərb arasında, mötədil ərəb paytaxtları ilə Qərb arasında körpü ola bilər. İsrail Bakının bu missiyanı davam etdirməsini alqışlayardı.

Bu gün regionun transformasiya astanasında olduğu bir vaxtda Azərbaycan kimi ölkələrin kənarda qalmaması vacibdir. İsrail əmindir ki, İran təhdid olmaqdan əl çəksə, yeni təhlükəsizlik arxitekturası yaranacaq və Azərbaycan burada əsas yeri tutacaq.

İsrailli politoloq Yuriy Boçarov,

xüsusi olaraq AYNA.AZ üçün