Noyabrın 30-da Gürcüstanın paytaxtı Tbilisidə bir qrup azərbaycanlı və erməni jurnalist arasında "media nifrətə və düşmənçiliyə qarşı" mövzusu müzakirə edilib. Görüşdə Bakı Media Klubunun rəhbəri, media məsələləri üzrə ekspert Arif Əliyev, Əməkdar jurnalist, professor Qulu Məhərrəmli, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin sədri, "Ayna.az" informasiya saytının baş redaktoru Elçin Şıxlı iştirak ediblər. Qeyd olunub ki, müzakirələrdə məqsəd peşəkar medianın millətlərarası münasibətlərin tənzimləməsində rolunu artırmaq və nifrət nitqlərindən istifadə etməməkdir. Azərbaycan və Ermənistan deputatlarının, həmçinin vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin görüşlərindən sonra media nümayəndələrinin də görüşü diqqət çəkir. Görüş barədə Sherg.az-a ətraflı danışan Bakı Media Klubunun rəhbəri Arif Əliyev deyib ki, Tbilisidə keçirilən tədbir Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin mediada işıqlandırılması ilə bağlı idi.

- Arif müəllim, Tbilisidə Azərbaycan və Ermənistan jurnalistləri arasında keçirilən görüşün təşəbbüskarı kim idi?

- Bakı və İrəvan "Pressklub"ları birgə televiziya yaradıblar və orada müxtəlif mövzular üzrə verilişlər yayımlanır. Bu, kifayət qədər oturuşmuş bir təşəbbüsdür. Buna əlavə olaraq, uzun araşdırmalar zamanı gördük ki, keçmiş "Qarabağ münaqişəsi" ilə əlaqədar, ümumiyyətlə, Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinə dair bir çox terminlər ya təhrif olunur, ya unudulur, yaxud da jurnalistlər həmin terminlərin mənasını bilmirlər. Ona görə çox vaxt kobud səhvlərə yol verilir. O səbəbdən bununla əlaqədar izahlı lüğət hazırlanır. Söhbət "Qarabağ münaqişəsi"nə dair terminlərin izahlı lüğətindən gedir. Jurnalistlərə və mediaya, politoloqlara kömək məqsədilə bu addım atılıb. Digər sənəd isə Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərində, xüsusən ermənilərin Azərbaycana münasibətlərində çoxlu stereotiplərin toplanması ilə əlaqədardır. Onların bəziləri çox zərərlidir. Sülh prosesində irəliləyiş mərhələsində bu cür stereotiplər nədir, necə yaranır və onları hansı formada aradan qaldırmaq mümkündür? Üçüncü məsələ "Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin mediada işıqlandırılması qaydaları" ilə bağlıdır. Bu, bir növ tövsiyə, məsləhət xarakteri daşıyır və kimlərəsə göstəriş üçün deyil. Sadəcə, bu mövzularda "hansı şərtlərə necə əməl olunmalıdır" sualına cavablar müəyyənləşir. Tbilisidə məhz bu sənədlərin son mərhələdə müzakirəsi idi. Artıq layihələr hazırdır. Görüşdə bizim tərəfdən "Pressklub TV"nin məsul şəxsləri, ekspert kimi Qulu Məhərrəmli, Elçin Şıxlı və mən idim. Ermənistan tərəfdən isə İrəvan Mətbuat Klubunun prezidenti Boris Navasardyanın rəhbərlik etdiyi nümayəndə idi. 

- Təmaslarınız Azərbaycan-Ermənistan vətəndaş cəmiyyətləri arasındakı görüşlərdən öncə başlayıb?

- Bu proseslər çox əvvəldən başlayıb və uzun mərhələni əhatə edir. "PressklubTV" artıq 2023-cü ildən bu istiqamətdə fəaliyyətə başlayıb. Düzdür, təxminən 2-3 ay əvvəl birgə kanal şəklində formalaşandan öncə də Ermənistanda və Azərbaycanda ardıcıl bu tipli verilişlər təqdim olunurdu. Bir çox ekspertlərimiz uzun müzakirələr mərhələsindən keçiblər. Yəni prosesə çoxdan start verilib. Təbii ki, bu proses getdikcə yeni formalar alacaq. Sülh perspektivinin yaxınlaşması ilə əlaqədar, münasibətlərin genişlənməsi ilə bağlı yeni-yeni formatlar gündəmə gələcək. Bu formatlardan biri də Azərbaycan-Ermənistan vətəndaş cəmiyyətləri arasındakı görüşlərdir. Ancaq biz sırf media münasibətləri çərçivəsində və birbaşa media ekspertlərinin, profesionalların iştirakı ilə bu təşəbbüsü reallaşdırmışıq.

- Vətəndaş cəmiyyətlərinin görüşlərindən sonra hər iki cəmiyyətdə neqativ baxışlar da gündəmə gəldi. Sizin Tbilisidəki məlum təmaslarınızı da sosial şəbəkədə tənqid edənlər vardı. Etimad mühitinin formalaşması nə qədər çətin proses olacaq?

- Əlbəttə, çox çətin prosesdir. Narazılır olacaq, istəməyənlər, qarşı çıxanlar, ehtiyat edənlər olacaq. Bunları başa düşürük və olmasını təbii qarşılayırıq. Ona qalsa, Ermənistan cəmiyyətində fikir ayrılığı, etirazlar daha böyükdür və tez-tez rast gəlinir. Elə bunların aradan qalxması və etimad mühitinin formalaşması üçün uzun proses keçməliyik və hazırda bu proses gedir. Təbii ki, bunun üçün nələrsə edilməlidir. Sadəcə oturub gözləməklə, "elə olacaq, belə olacaq" deməklə iş bitmir. Nələrsə etməli, hansısa fəaliyyəti ortaya qoymalıyıq ki, mənfi tendensiyalar azalsın, onları müsbət tendensiyalar əvəzləsin. Vurğuladığım sənədlər buna xidmət edir. Cəmiyyət, daha doğrusu, etiraz edənlər bir şeyi başa düşməlidir ki, bütövlükdə medianı QHT-lərin fəaliyyətinə bağlamaq olmaz. Bizim işimizdə QHT-lərdən də, dövlət orqanlarından da münasibətlər var. Yəni media proseslərin necəliyindən, hansı mərhələdə olmasından asılı olmayaraq, peşəkarlıq qaydaları ilə hamısını işıqlandırır. Eyni zamanda sülh təşəbbüslərinin, sülh rüşeymlərinin daha tez irəliləməsinə, genişlənməsinə media olaraq kömək edə, dəstək verə bilərik. Necə ki, media nifrətin güclənməsinə yardımçı ola bilər, eləcə də sülhün və birgəyaşayışın irəliləməsinə köməklik göstərə bilər. Fəaliyyətimizi "dostluq, yaxud düşmənçilik çağırışı" kimi qiymətləndirmək bir məhdudiyyətdir, yəni məhdudluğun nəticəsidir. Mediaya düzgün olmayan baxışın nəticəsidir. Medianın işi bu iki məfhumdan daha genişdir.

- Yəqin ki, monitorinqiniz olur. Qısa müddət keçməsinə rəğmən, media müstəvisində ilkin müsbət nəticələri sezmək mümkündürmü?

- Əlbəttə, mümkündür. Məsələn, biz bu formatdan kənar 3-4 aydan bir medianın monitorinqini aparırıq. Bir çox maraqlı cəhətlərə diqqət yönəldirik. Aydınlaşır ki, media indiki mərhələdə daha çox hansı məsələləri müzakirə edir, gündəmə gətirir və mövzular getdikcə necə dəyişir. Materialların tonallığı, xüsusiyyəti, yəni tənqidi, yaxud müsbət yanaşmanın necə dəyişməsi bəlli olur. Media daha çox hansı mənbələrdən istifadə edir, hansı ekspertlərin fikirlərinə yer verir. Digər yandan, medianın diqqətini cəlb edən ən neqativ cəhətlər, proseslər, risklər hansılardır. Monitorinqlər onu göstərir ki, 2023-cü ildən etibarən, yəni suverenliyin bərpasından bu yana materialların sayında böyük artım var. Materialların tonallığında ciddi dəyişiklik var. Yəni müsbət xarakterli, ümid vəd edən, sülhü təşviq edən materiallar kəskin artmaqdadır və bu, dinamik prosesdir. Ekspertlərə müraciətlər də çoxalır. Bu da medianın yetkinliyinin, peşəkarlığının, fikirlərə ehtiyatla, diqqətlə yanaşmasının göstəricisidir. Azərbaycan ekspertlərinin Ermənistan mediasında, erməni ekspertlərin bizim mediada görünməsi, öz fikirlərini cəmiyyətlə bölüşməsi də sürətlə artır. Bunların hamısı müsbət xarakterli meyillərdir. Əlbəttə, həmişə ehtiyatlı olmaq lazımdır. Amma bu ehtiyatlılıq bizim sülh və əməkdaşlığımıza mane olmamalıdır. Çünki söhbət bölgədə təkcə iki dövlətin münasibətlərindən yox, geosiyasi mənada çox böyük proseslərdən gedir.