Kritik seçim: Vaşinqton ya Ankaranı seçəcək, ya da...
Dünən, 11:03
ABŞ-ın yeni seçilmiş Prezidenti Donald Trampın gələcək milli təhlükəsizlik müşaviri Mayk Uols deyib ki, ABŞ ordusu Suriyada olmamalıdır. O, müsahibəsində bu mövqeyin seçicilərin əksəriyyətinin dəstəklədiyi mandata uyğun olduğunu vurğulayıb.
“Prezident Tramp tamamilə haqlıdır. Amerikalıların əksəriyyəti bu mövqeyi dəstəkləyir: “Bizi Yaxın Şərq münaqişələrinə sürükləməyin”. Biz hərbçilərimizin Suriyada olmasını və oradakı əməliyyatlarda iştirakını istəmirik”, - deyə Uols bildirib.
Müşavir onu da qeyd edib ki, ABŞ bölgədəki hadisələri izləməyə davam edəcək, İŞİD terror təşkilatının addımlarına və İsrail sərhədindəki vəziyyətə xüsusi diqqət yetirəcək.
Bu qərarı gələcək ABŞ hökuməti nə dərəcədə düzgün hesab edə bilər? Amerika qoşunları Suriyanı tərk edərsə, Suriyada vəziyyət əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilərmi? Bunun Yaxın Şərqə hansı faydaları ola bilər?
AYNA mövzunu tannmış əcnəbi ekspertlərlər müzakirə edib.
Rusiyalı politoloq, PolitRUS ekspert və analitik şəbəkəsinin yaradıcısı Vitali Arkov:
“Mən nümunə kimi Əfqanıstanı xatırladıram. 31 avqust 2021-ci il ABŞ silahlı qüvvələri, uzun illər Kabildəki əvvəlki rejimə dəstək verdikləri müharibədə bu ölkəni “Taliban”a verərək tərk etdi. Həm də bu ölkədəki bir neçə min müttəfiqini parça-parça etmək üçün “Taliban”a təslim edərək. Yəni, eks-prezident Əşrəf Qani kimi çox az adam qaça bildi.
Bu gün artıq heç kimə sirr deyil ki, “Taliban” hökuməti ABŞ-la fəal əməkdaşlıq edir, Vaşinqtondan Pekindən, Moskvadan və ya İslamabaddan aldığından daha çox pul alır – deyildiyinə görə, İŞİD-in “reenkarnasyasının” qarşısını almaq üçün. Bununla belə, məhz “Taliban”ın hakimiyyəti dövründə İŞİD-ın Əfqanıstan “qolu” – Vilayət Xorasan strukturda ən güclüyə çevrildi və onun liderləri bütün təşkilatda liderliyi inamla ələ keçirdilər.
Suriyadakı Amerika hərbi kontingenti rəsmi olaraq İŞİD-ə qarşı mübarizəni davam etdirir, baxmayaraq ki, bunu daha çox Suriya Demokratik Qüvvələrinin tərkibindəki kürd qoşunları edir. Amerikalılar da öz növbəsində Rojavanın (Suriya Kürdüstanı) arxasını türkiyəyönlü Suriya Milli Ordusunun hücumlarından qorudular. Tramp administrasiyası Amerika hərbi kontingentini Suriyadan çıxarsa, ölkənin şimal-şərqində yeni güclə müharibə başlayacaq, məqsədi kürdlərin muxtariyyətinin son məğlubiyyətidir.
10 il əvvəl İŞİD-ə qarşı beynəlxalq antiterror əməliyyatı zamanı ABŞ kürdlərə Şimali İraqda milli dövlət yaratmağı vəd etmişdi. Bununla belə, Türkiyənin bu halda tammiqyaslı hərbi əməliyyatlara başlamaq təhdidləri fonunda onlar paytaxt Ərbillə geniş muxtariyyət vədlərini “saxladılar”.
Suriyada da vəziyyət oxşardır. Kürdlərə (ərəblərdən sonra ikinci ən böyük xalq - təxminən 12%) Bəşər Əsəd rejiminin devrilməsində iştirakına görə ölkənin tam federallaşdırılması və parlamentdə və hökumətdə təmsil olunacağı vəd edilib. “Lakin Dəməşq və əksər valiliklər üzərində nəzarətin Heyət Təhrir əl-Şam qrupuna verilməsindən sonra onlar vədlərini “unutdular” – əvəzində türkiyəyönlü qüvvələr intiqamla kürdlərə hücum etdilər”, - deyə yazan “The Wall Street Journal” (WSJ) Suriya Demokratik Qüvvələrinin kürd birləşmələrinin komandiri general Mazlum Abdinin ABŞ hakimiyyətini Rəcəb Tayyib Ərdoğana təzyiq göstərməyə çağıran bəyanatına istinad edir.
Bununla belə, bunun əvəzinə Vaşinqton kürd müttəfiqlərini Ərdoğanın qüvvələri ilə baş-başa buraxaraq, Amerika hərbi kontingentini Suriyadan tamamilə çıxarmaq planlarını açıqladı. Ankaranın sədaqəti Vaşinqton üçün Ayn-İssanın taleyindən daha vacibdir”.
Rusiyalı şərqşünas və Yaxın Şərq üzrə ekspert Ruslan Süleymanov:
“Suriyadakı son hadisələr həqiqətən də Vaşinqtonun xeyrinə olub, onun üçün Yaxın Şərqdə prioritetlərdən biri həmişə İsrailin təhlükəsizliyi məsələsi olub və belə də qalır. İndi bu təhlükəsizlik daha da güclənir, çünki İran artıq Suriya ərazisindən Livan “Hizbullah”ına silah ötürə bilməz. Ən azından bu səbəbdən ABŞ məmnundur.
Amma eyni zamanda, amerikalıların öz eqoist maraqları var, çünki amerikalılar Suriyanın şimalındakı bütün ən böyük neft və qaz yataqlarına nəzarət edir, kürdlərlə əvvəlki kimi qarşılıqlı əlaqədə olurlar və Amerikanın Suriyada hərbi mövcudluğu məsələsinin həlli yolu budur. Amerika-Türkiyə münasibətlərinin xarakterini böyük ölçüdə müəyyən edəcək bir detaldır. Çünki Türkiyə kürd məsələsi deyilən məsələnin yekun həllində, yəni Suriyadakı bütün kürd silahlı qüvvələrinin tam ləğvində israrlıdır.
Bu məsələ digər məsələlərlə yanaşı, Tramp administrasiyasının hansı mövqe tutmasından asılı olacaq. Əgər o, Ərdoğanla razılığa gəlsə, o zaman amerikalılar həqiqətən də qoşunlarını geri çəkəcək və kobud desək, kürdlər öz başlarına qalacaqlar.
Amerikalıların Suriyada qalma variantına gəlincə, bu, çox güman ki, həm Vaşinqtonla Ankara arasında, həm də Ankara ilə kürd silahlı qüvvələri arasında hansısa sövdələşməyə gətirib çıxaracaq. Yəni, hələlik bu, yolda bir növ yolayrıcıdır və bu, təkrar edirəm, amerikalıların Suriyada qalmaq istəyi və ya istəməməsi məsələsi deyil. Bu, Vaşinqtonun Ankara ilə münasibətlərini necə qurmaq istədiyi məsələsidir. Bu amil həlledici olacaq”.
Geri qayıt