Tarixi qərarsızlıq və müsbət gözləntilər
22-11-2024, 07:29
ABŞ-da keçirilən seçkilərdən təxminən iki həftə keçir və bütün dünya nəticələri təhlil etməyə, ABŞ-ın yeni seçilmiş Prezidenti Donald Tramp və onun komandasından nə gözlədiyini anlamağa çalışır. Trampın gözlənilməz siyasəti ilə bağlı qorxular əsassız deyil. Lakin Donald Trampın ilk iş gününə hələ iki ay qalır, Co Bayden hazırkı lider postunda qalır.
Ukraynada çoxları Baydenin hakimiyyətdəki son ayları ilə bağlı ondan qəti addımlar görmək istəyir: NATO-ya dəvət və silah tədarükünün maksimum artırılması. Amma unutmaq lazım deyil ki, genişmiqyaslı müharibənin ilk günlərindən Baydenin Ukrayna ilə bağlı siyasəti də kifayət qədər qərarlar baxımından ləng idi. Ona görə də indi Vaşinqtondan gələn qərarlar çətin ki, müharibədə vəziyyəti dəyişəcək.
ABŞ-dakı demokratlar Ukrayna məsələsində heç vaxt həlledici olmayıblar və Kiyev ölümcül silahı - əfsanəvi “Javelin”i yalnız 2018-ci ildə, Trampın birinci prezidentliyi dövründə və Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən dörd il sonra alıb. Buna görə də, hətta Rusiya-Ukrayna müharibəsinin indiki mərhələsində ABŞ Ukraynanı Rusiya Federasiyasının gələcək daha böyük təcavüzü ilə bağlı aktiv şəkildə kəşfiyyat məlumatı ilə təmin etsə də, Vaşinqton ilk günlərdə Kiyevin süqutunu proqnozlaşdırmışdı. Bu baş vermədikdə, ABŞ məhdud şəkildə də olsa, Ukraynanı öldürücü silahlarla təmin etməyə başladı. Amma hətta bu, Demokratlar Partiyasının nümayəndələri üçün mühüm addım sayıla bilər.
Sonradan Ukrayna döyüş meydanında uğur göstərməyə başladı - əvvəlcə Kiyev yaxınlığında Rusiyanın irəliləyişini dayandırdı, sonra Xarkov və Xerson vilayətlərində əks-hücuma keçdi, əraziləri qaytardı. Bu qələbələr fonunda ABŞ Ukraynaya yardımı artırdı - atıcı silahlardan tutmuş raketlərə və təyyarələrə qədər - amma yenə də ölçülüb-biçilmiş və çox yavaş-yavaş. Co Baydenin bu kontekstdə tənqid edilməsinə səbəb ABŞ-ın Ukraynaya müharibəni uduzmayacaq dərəcədə kömək etmək istəyi, eyni zamanda, onun qalib gəlməsinə mane olması olub.
Baydenin Ukrayna ilə bağlı siyasətində ən böyük böhran 2023-cü ilin payızına təsadüf edib. Sonra Kiyevə kömək üçün yeni büdcənin ayrılması ilə bağlı altı aylıq müddət başladı. Bu müddət ərzində Rusiya cəbhədə təşəbbüsü ələ keçirə bildi və Avdiyevka da daxil olmaqla bir sıra mühüm yaşayış məntəqələri ələ keçirildi...
Tamamilə simvolik bir addım - Ukraynanın NATO-ya dəvət olunması ilə bağlı da qəribə qərarsızlıq müşahidə olunur. Axı fakt budur ki, Co Baydenin səsləndirə biləcəyi belə bir siyasi qərar Alyansı Kiyevi müəyyən vaxt çərçivəsində dəvət etməyə qətiyyən məcbur etmir. Eyni zamanda, bu dəvət mümkün sülh danışıqları fonunda Kreml üçün siqnala çevrilə bilər - onlar deyirlər ki, Ukraynanın gələcək NATO-da iştirakı belə danışıqların mövzusu deyil.
Əvvəllər bütün bu tərəddüdləri başa düşmək mümkün idi: hamı bilirdi ki, ABŞ-da prezident seçkiləri qabaqdadır və Tramp Ukraynadakı müharibədən öz xeyrinə maksimum fayda əldə etmək üçün hər şeyi edəcək. Lakin seçkilər bitdi, Bayden iqtidarı sona çatır, ona görə də hazırkı ABŞ Prezidenti bəyanatlarına məhdudiyyət qoymaya bilər.
ABŞ-da tədricən hakimiyyətin ötürülməsi prosesinə başladığını nəzərə alsaq, Baydenin 2024-cü il üçün maliyyənin qalan hissəsini sürətləndirilmiş formada Ukraynaya köçürmək qərarı Kiyev üçün müsbətdir. Söhbət 7 milyard dollardan çox məbləğdən gedir. Qeyd olunur ki, Vaşinqton hər həftə operativ şəkildə Ukraynaya hərbi paketlər çatdıracaq.
Baxmayaraq ki, burada dərhal məntiqi bir sual yaranır: "Niyə ABŞ Ukrayna ordusunun buna ən çox ehtiyac duyduğu yaz və ya yayda deyil, yalnız seçkilərdən sonra təcili olaraq Ukraynaya yardım köçürmək qərarına gəldi?". Bəzi ekspertlər hesab edir ki, ABŞ bu paketlərə Kiyevin hələ də almadığı bəzi silah növlərini daxil edə bilər.
Çox güman ki, ABŞ bu yardım paketini daha uzun müddətə uzatmağı planlaşdırırdı. Belə ki, Kamala Harrisin qələbəsindən sonra da Ukraynanın mübarizəsinə yardım etmək üçün əldə bir şey olsun. Harrisin qələbəsi baş tutmadı və indi ABŞ Ukrayna qarşısında öhdəliklərini tez bir zamanda həyata keçirməyə çalışır.
Digər məsələ - Ukraynaya uzaqmənzilli silahlardan istifadəyə icazə verilməsi idi ki, bu da xeyli gecikdi. Noyabrın 17-də Rusiya ərazisinə ATACMS-dan zərbə endirilməsi qadağasını Bayden aradan qaldırdı. Bu, ukraynalılar arasında az qala eyforiyaya səbəb oldu. Ancaq əslində hər şey o qədər də sadə deyil. Birincisi, Fransa və Böyük Britaniyanın da bu qadağanı götürməsi məlumatı yayılsa da, London və Paris rəsmi təsdiq etmədi. Eyni zamanda, Fransa və Böyük Britaniyanın Ukraynaya Rusiya ərazisinə zərbələr endirmək üçün “Storm Shadow” uzaqmənzilli raketlərindən istifadə etməyə icazə verilməsi ilə bağlı xəbər “Le Figaro”nun saytından silindi. İkincisi, Kremldə bu məlumatın o qədər də ajiotaja səbəb olmamasıdır. Moskvada yalnız xatırlatdılar ki, bu barədə rus diktatoru Vladimir Putin artıq sentyabrda danışıb və belə bir qərar NATO-nun “Ukraynadakı münaqişəyə” birbaşa müdaxilə kimi qiymətləndirəcək.
Üçüncüsü, müxtəlif Qərb nəşrlərinin Ağ Evdəki mənbələrə istinadən xəbərlərini təhlil edərək məyusedici nəticəyə gəlmək olar ki, Ukrayna uzunmənzilli silahlardan yalnız Rusiyanın Kursk vilayəti ərazisində istifadə edə bilər. Məsələn, ABŞ rəsmiləri ümid edirlər ki, bu, Şimali Koreya qoşunlarının Kurşçinada vurulmasına imkan verəcək və bu da öz növbəsində Pxenyanı regiona əlavə qüvvələr göndərmək qərarına yenidən baxmağa məcbur edəcək.
Təbii ki, bunda Ukrayna üçün də müsbət cəhət var. Çünki Ukrayna ordusu bununla böyük ehtimalla Kursk vilayətində rusların əks-hücumunu dayandıracaq. Bundan əlavə, Rusiya Federasiyasının bir neçə yüz böyük hərbi obyekti ATACMS-in əhatə dairəsində olacaq.
"Əlbəttə, bu qərar indi də pis qərar deyil. Amma 2022-ci ildə, ya da ən azı 2023-cü ildə verilsəydi, bu, indikindən tamamilə fərqli effekt verərdi. Çünki ruslar ATACMS-dan zərbələrə uzun müddət idi ki, hazırlaşırdılar”, "Aidar" batalyonunun keçmiş komandiri Yevgen Dikiy UNİAN-a bildirib.
Rusiya aviasiyasının cəbhə xəttindən ən azı 300 kilometr məsafədə yerləşən aerodromlara geri çəkilməsi ictimaiyyətə məlumdur. Həm də özəl olaraq, onlar öz logistikalarını və qərargahlarını - bu raketlər üçün digər perspektivli hədəfləri də köçürə biliblər.
“Defense Express” informasiya və konsaltinq şirkətinin direktoru Sergey Zqurets UNİAN-a deyib ki, Ukraynaya verilən ATACMS və SCALP “Storm Shadow” raketlərinin ümumi sayı Rusiyada 300 kilometr dərinlikdə hesablanan hədəflərin sayına bərabər ola bilər. O, xatırladıb ki, Müharibənin Tədqiqi İnstitutunun (ISW) məlumatına görə, Rusiya ərazisinin 300 kilometr dərinliyində uzaqmənzilli silahların köməyi ilə məhv edilə bilən mühüm əhəmiyyət kəsb edən 250 müxtəlif hərbi hədəf var: "Lakin başa düşmək lazımdır ki, bu cür raketlərdən istifadə geniş cəbhəyə çevrilməməlidir. Cəbhənin müəyyən sahələrində üstünlük əldə etmək üçün dəqiq planlaşdırılmış əməliyyatlar aparılmalıdır".
“Bayden adminstrasiyasının son aylarında daha radikal addımlar gözləməyə dəyməz”, diplomat, “Maydan Xarici İşlər” Fondunun idarə heyətinin sədri Oleq Belokolos sayta deyib: "Biz görürük ki, qəbul edilən bütün maliyyə qərarları təmin olunacaq. Burada xüsusi sürprizlər yoxdur. Əslində Baydenin hakimiyyətinin sona çatmasına iki ay qalıb və mən bu müddət ərzində heç bir kəskin addım görmürəm".
"ABŞ kimi bir ölkənin xarici siyasətindən, xüsusən də indiki hökumətin səlahiyyət müddətinin sonunda kəskin hərəkətlər və qərarlar gözləntisdi əbəsdir. Təkcə proqnozlaşdıra biləcəyim odur ki, ABŞ Maliyyə Nazirliyi sanksiyalar təzyiqini artırmaq üçün fəaliyyətini davam etdirəcək. Lakin bu, həm də əvvəllər təqdim edilən siyasi xətt çərçivəsində olacaq”, - deyə ekspert əlavə edib.
Ayna.az
Geri qayıt